شرایط تحقق مسئولیت مدنی
یکی از مهمترین بخش‌های حقوق مدنی که با بسیاری از اختلافات میان مردم نیز ارتباط دارد، موضوع مسئولیت مدنی است. مسئولیت مدنی به معنای لزوم جبران خسارت وارده به دیگری است بدون این که قراردادی در بین باشد. مسئولیت مدنی برای این که محقق گردد، نیازمند احراز شرایطی است که در مطلب «شرایط تحقق مسئولیت مدنی» به بررسی و تشریح این شرایط و آثار مسئولیت مدنی می‌پردازیم.
مفهوم مسئولیت مدنی
مطابق حکم عقل و مقررات قانون مدنی، هر فردی که به دیگری ضربه یا آسیبی می‌رساند، باید آن را جبران نماید. مگر این که ضرر یا آسیب وارده قانونی بوده و یا ناروا و نامتعارف نباشد. بنابراین رکن اساسی احراز مسئولیت مدنی، ورود ضرر غیرمتعارف و غیرقانونی به دیگری است. این ضرر یا آسیب وارده به دیگری می‌تواند عمدی و یا ناشی از خطا باشد. اما میزان مسئولیت با توجه به اینکه آسیب وارده عمدی بوده یا ناشی از خطا، متفاوت است. در خصوص احراز مسئولیت مدنی، قوانین متعددی وجود دارد که در ادامه به معرفی این قوانین می‌پردازیم.
قانون صالح برای احراز و تحقق مسئولیت مدنی
همانطور که گفتیم، روزانه اتفاقات مختلفی رخ می‌دهد که می‌تواند موجبات مسئولیت مدنی اشخاص را فراهم نماید. مشکلی که در خصوص احراز و شرایط مسئولیت مدنی وجود دارد، پراکندگی، تعدد و در برخی موارد حتی تعارض قوانین مرتبط با آن است. از جمله این قوانین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– برخی مواد قانون مدنی؛
– قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339 که در جهت تکمیل مقررات قانون مدنی (بالأخص در حوزه خسارات بدنی و معنی) قدم برداشته است؛
– برخی از مواد کتاب دیات قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (مواد 492 تا 548)؛ و
– قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی مصوب 1387.
✔ بیشتر بخوانید : وکیل دادگستری برای اقامه دعوی علیه اشخاص
شرایط تحقق مسئولیت مدنی
مطابق مقررات قانون مدنی، شرایط مختلفی برای تحقق مسئولیت مدنی در نظر گرفته شده است.. شرایط مزبور، در بندهای سه‌گانه زیر مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد:
1- لزوم ورود ضرر به خواهان
1-
2- ملاک ضرر در اینجا عرفی است. یعنی تشخیص این که ضرر وارده، نامتعارف و یا نارواست، بر عهده عرف است.
3- صدمه و ضرر وارده می‌تواند مادی، معنوی و یا جسمانی باشد.
ویژگی‌های ضرر قابل جبران
بر اساس قانون، ضرری که در قالب نظام مسئولیت مدنی جای می‌گیرد، ویژگی‌هایی دارد که از قرار زیر است:
الف) مسلم بودن ضرر
در اینجا مسلم بودن در قبال ظنی و یا احتمالی بودن ضرر است. یعنی ضرر باید قطعی و محرز باشد.
ب) مستقیم بودن ضرر
پ) شخصی بودن
به این معنا است که خواهان و مدعی خسارت، باید زیان‌دیده و یا قائم مقام او باشد.
ت) ضرر وارده باید در نتیجه لطمه به حقوق شخص و یا نفع مشروع او باشد.
ج) ضرر باید قابل پیش‌بینی باشد.
جهت مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری با شماره تلفن‌های روبه‌رو تماس بگیرید: 09124970000 – 02188403166
راه های ارتباطی جهت مشاوره
اینستاگرام: vakilsite@
تلگرام: vakil | @vekalat@
واتساپ: 989124920000+
2- تقصیر وارد کننده زیان
1- بدین معنا که وارد کننده زیان باید مرتکب تقصیر شده باشد. البته در این حالت، اثبات تقصیر لازم و ضروری است.
2- تقصیر به معنای عمل نامشروع غیرقانونی است که می‌تواند قابل سرزنش نیز باشد.
3- تقصیر هم می‌تواند به صورت افراط صورت پذیرد و هم تفریط.
افراط به معنای این است که در انجام یک عمل، حد و حدود معین را رعایت نکنید و بیشتر از میزان مورد تقاضا یا عرفی، عمل را انجام دهید.
تفریط نیز به ترک و یا خودداری از انجام عملی است که باید طبق عرف، قانون و قرارداد باید صورت پذیرد.
4- در احراز مسئولیت مدنی، عمدی و یا غیرعمدی بودن تقصیر و یا سبک و سنگین بودن آن تأثیری ندارد.
3- وجود رابطه سببیت
1- به این معنا است که باید میان تقصیر مرتکب و ورود زیان، رابطه سببیت وجود داشته باشد. این رابطه سببیت با رابطه علیت متفاوت است. در واقع باید میان تقصیر مرتکب و ضرر وارده، رابطه سببیت وجود داشته باشد.
2- در صورتی که عامل وروذ زیان بتواند قوه قاهره را در دادگاه اثبات نماید، از مسئولیت مدنی و پرداخت خسارت معاف می‌گردد.
قوه قاهره به معنای وقوع حادثه‌ای غیر قابل پیش‌بینی و غیر قابل اجتناب است. مثل بلایای طبیعی از قبیل سیل، زلزله و غیره.
روش‌های جبران خسارت
بر اساس مقررات قانون مدنی، دو روش مختلف برای جبران خسارت وجود دارد که در ادامه به معرفی و شرح هر یک از آنها می‌پردازیم:
1- اعاده وضع به حال سابق
اولین و بهترین شیوه جبران خسارت، اعاده وضع به حال سابق است. یعنی وضع زیان دیده به حالت پیش از ورود ضرر بازگردانده شود. دلیل ارجحیت این روش به سایر روش‌ها این است که ضرر کاملاً از بین رفته و اوضاع و احوال متضرر به حالت اولیه بازمی‌گردد.
2- پرداخت معادل نقدی و یا غیرنقدی
در صورتی که اعاده وضع به حال سابق امکان‌پذیر نباشد، وارد کننده زیان مکلف است معادل نقدی و یا غیرنقدی آن را به متضرر بپردازد. البته در خسارات معنوی و یا جسمانی، پرداخت معادل نقدی بیشتر مورد استفاده و استناد قرار می‌گیرد.
✔ بیشتر بخوانید : وکیل پایه یک دادگستری و مشاوره حقوقی
نکات مهم طرح دعوی تحقق مسئولیت مدنی
1- در طرح دعاوی پیرامون مسئولیت مدنی، اصل بر صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده است.
2- در دعوی مطالبه خسارت و احراز مسئولیت مدنی، مانند هر دعوی حقوقی دیگر ما دو طرف دعوی یعنی خواهان و یا خوانده داریم. خواهان کسی است که به او خسارت وارد شده است. البته قائم مقام یا نماینده قانونی او نیز می‌تواند از طرف وی اقامه دعوی نماید. خوانده نیز عامل ورود زیان است.
3- هدف اصلی احراز و تأیید مسئولیت مدنی، جبران کامل زیان وارده به متضرر می‌باشد.به همین دلیل است که اعاده وضع به حال سابق، اصلی‌ترین روش جبران خسارت شناخته شده است و اگر این روش ممکن باشد، دادگاه مکلف است حکم به اعاده وضع به حال سابق صادر نماید.
روش‌های دفاع در دعوی پیرامون مسئولیت مدنی
در صورتی که شما، طرف دعوی مسئولیت مدنی و مطالبه خسارت قرار گرفتید، میتوانید با استفاده از روش‌های زیر از خودتان دفاع نمایید:
الف) منکر وجود مسئولیت مدنی یا تحقق یکی از ارکان آن شوید؛
ب) اثبات کنید که تعهد ناشی از مسئولیت مدنی به دلیل وجود یکی از اسباب سقوط تعهدات، از بین رفته است.
پرسش و پاسخ‌های پرتکرار
1- چه زمانی صحبت از دعوی مرتبط با مسئولیت مدنی به میان می‌آید؟
زمانی که یک شخص زیانی را به شخص دیگر وارد می‌کند بدون آن که میان آنها قراردادی باشد، بحث مسئولیت مدنی فرد وارد کننده زیان مطرح می‌شود. هر فردی که به دیگری ضربه یا آسیبی می‌رساند، باید آن را جبران نماید. مگر این که ضرر یا آسیب وارده قانونی بوده و یا ناروا و نامتعارف نباشد.
2- شرایط احراز مسئولیت مدنی از چه قرار است؟
مسئولیت مدنی سه رکن اساسی دارد. در صورت تحقق این سه رکن، مسئولیت مدنی احراز می‌گردد:
1- ورود ضرر
2- تقصیر واردکننده زیان
3- رابطه سببیت
3- چند روش جبران خسارت در مسئولیت مدنی وجود دارد؟
برای جبران خسارت در صورت احراز مسئولیت مدنی، دو روش وجود دارد:
الف) اعاده وضع به حال سابق که اصلی‌ترین روش جبران خسارت است. یعنی وضع را به حالت اولیه و پیش از وقوع تقصیر برگردانیم.
ب) پرداخت غرامت نقدی و یا غیرنقدی: پرداخت غرامت نقدی بیشتر در خسارات معنوی و بدنی کاربرد دارد.
درصورتی که سوالی پیرامون مطلب “شرایط تحقق مسئولیت مدنی” باقی مانده است می توانید در قسمت دیدگاه همین مطلب مطرح نمایید…
🔖 مطالب پیشنهادی مرتبط
✔ وکیل پایه یک دادگستری جهت شرح مسئولیت پزشکان در درمان بیماران
*****
آسایش گستران معتبرین و بهترین موسسه حقوقی
همیشه حامی حقوق شما عزیزان است.
*****