وصول چک و قوانین چک و وکیل چک

وصول چک و قوانین چک و وکیل چک

علی‌رغم تصور رایج، پول تنها وسیله پرداخت برای خرید و مبادله کالا و خدمات به کار نمی‌رود. در حقیقت روش‌های متفاوتی برای پرداخت وجود دارد که یکی از رایج‌ترین آن‌ها استفاده از چک است. ابزاری که در عرف برای پرداخت مدت‌دار از آن استفاده می‌شود، در حالی‌که در قانون ابزاری برای پرداخت مبالغ سنگین و عدم جابه جایی پول به صورت مستقیم است. این تفاوت در استفاده از چک، این سوال را ایجاد می‌کند که اصولا چک چیست و نحوه استفاده و وصول وجه چک از نظر قانونی به چه صورت است؟ در این مقاله ضمن تعریف و توضیح این ابزار پرداخت به انواع قوانین و نحوه وصول چک و قوانین چک می‌پردازیم.

چک چیست؟

چِک یک نوع ابزار پرداخت است که از نظر قانونی یک سند تجاری به شمار می‌رود و به وسیله آن می‌توان انواع مبادلات اقتصادی را انجام داد.

چک و اوراق بهاردار

در این روش صادرکننده چک، میلغی را که در بانک دارد به گیرنده چک منتقل می‌کند، از این‌رو دارنده چک می‌تواند با مراجعه به بانک مبلغ مورد نظر را از حساب صادرکننده، وصول نماید.

در تعریف قانونی آن نیز این‌گونه ذکر شده است: «چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند.»

ارکان چک

در رابطه با این سند تجاری پرکاربرد باید با مواردی آشنایی کافی داشت.
به این صورت که چک توسط چه کسی صادر می‌شود و چه کسی/ کسانی می‌توانند آن را وصول نمایند.

چک به عنوان یک سند تجاری سه رکن دارد که عبارت‌اند از:

صادرکننده: کسی که دسته چک دارد و اقدام به صدور چک در وجه دیگری می‌کند.

محال علیه یا بانک: مرجعی که چک برای پرداخت به او حواله می‌شود که همان بانک است.
در واقع بانک به عنوان واسطه در پرداخت عمل می‌کند.

دریافت کننده: در نهایت دارنده چک، سومین رکنی‌ست که با مراجعه به بانک مبلغ چک را وصول می‌کند.

مطالبات چک

( بیشتر بدانید : قانون جدید ثبت چک در سامانه صیاد  )

چک حقوقی و چک کیفری

چک را در یک تقسیم‌بندی می‌توان شامل چک حقوقی و چک کیفری دانست.
این تقسیم‌بندی در نحوه وصول آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
بر این اساس هر یک از این انواع را می‌توان جداگانه تعریف کرد:

چک حقوقی

چک حقوقی یا به تعبیر دیگر چک بازرگانی،
«سندی است که طبق آن صادر کننده به بانک یا هر موسسه مالی و اعتباری دستور پرداخت مبلغ معین و موجود را به خود‌ یا دیگری می‌دهد.»

چک کیفری نیز «سندی است که به موجب آن صادر کننده به بانک محال علیه دستور می‌دهد وجه معینی را به وی یا دیگری پرداخت نماید.»

در تفاوت این دو چک می‌توان گفت،
چک کیفری قابلیت شکایت کیفری و تعقیب و محکومیت دارد.
در حالی که چک حقوقی از نظر قانونی ضمانت اجرایی کمتری برای وصول دارد.

چک کیفری

به‌طور کلی عموما در صورتی که چک برگشت بخورد، دارنده می‌تواند از صادرکننده شکایت کرده و وجه چک را مطالبه نماید.
اما وجود عواملی موجب می‌شود که چک وصف کیفری خود را از دست بدهد و حقوقی شود. این موارد عبارت‌اند از:

• گذشتن ۶ ماه از تاریخ صدور چک
• عدم طرح شکایت کیفری پس از ۶ ماه از دریافت گواهی عدم پرداخت
• صدور چک سفید امضا
• صدور چک مشروط
• عدم صدور چک بابت تضمین (قید تضمین در متن چک)
• چک بدون تاریخ
• چک به روز
• انتقال چک به شخص دیگر پس از برگشت خوردن چک
• صدور چک بابت معاملات نامشروع

بیشتر

انواع چک

قانون صدور چک، انواع این سند را بیان کرده و به توضیح هر یک پرداخته است.
در واقع به جز چک‌های رایجی که بسیاری از افراد از آن در خرید و فروش و مبادلات خود استفاده می‌کنند،
که از نوع چک عادی‌ست، اقسام دیگری از آن توسط قانون تعریف شده است که عبارت‌اند از:

چک عادی

چکی است که اشخاص عهده بانک‌ ها به حساب جاری خود، صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.
این نوع چک، رایج‌ترین مدل چک است که اکثرا افراد در مبادلات روزانه خود از آن استفاده می‌نمایند.

چک تایید شده:

چکی است که اشخاص عهده بانک ‌ها به حساب جاری خود،
صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تایید می‌شود.
این نوع چک ها مانند چک عادی هستند ولی از اعتبار بیشتری نسبت به آن‌ها برخوردارند.
چرا که بانک مبلغ آن را تایید کرده و در صورت خالی بودن حساب، مبلغ را به دارنده می‌پردازد.

چک تضمین شده:

چکی است که توسط بانک به عهده‌‌ همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می‌شود.
این نوع چک در بین افراد اصطلاحا به چک رمز دار شناخته می‌شود.
این چک توسط بانک صادر می‌شود و از لحاظ ساختار مانند چک تایید شده است و از جمله انواع چک بانکی به‌شمار می‌رود.

چک مسافرتی:

چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد.
این چک جایگزین خوبی برای حمل پول در سفرهای تجاری و بازرگانی به شمار می‌روند و امنیت بالایی نسبت به پول نقد دارد.

چک وعده‌دار

اصل این است که چک در تاریخ روز صادر شود،
چرا که فلسفه استفاده از چک آسان شدن پرداخت و عدم حمل پول بوده و در قانون نیز همین مورد در نظر گرفته شده است.
اما آنچه در عرف وجود دارد، پرداخت چک وعده‌دار یا همان مدت‌‌دار است.
در واقع هنگامی که در یک معامله خریدار بخواهد، وجه معامله را به صورت مدت دار بپردازد، می‌تواند از چک استفاده کند.

صدور چک وعده‌دار باعث می‌شود، چک وصف کیفری خود را از دست بدهد،
و قابلیت شکایت از چک وجود نداشته باشد. این در حالی‌ست که همان طور که بیان شد،
بسیاری از چک‌ها به‌صورت مدت دار، صادر می‌شوند.
در این وضعیت چگونه می‌توانند در صورت برگشت خوردن چک حقوق خود را پیگیری نمایند؟

در پاسخ باید گفت، در این موارد دارنده باید بتواند مدت دار بودن چک را ثابت کند و در این صورت از تمامی حقوق و مزایایی که چک روز دارد، بهره‌مند می‌شود.

قانون چک

بر اساس قانون، صادرکننده در تاریخ وصول چک باید از موجودی حساب خود اطمینان داشته باشد ،
و سپس اقدام به صدور کند. برای مثال اگر شخصی مبلغ ۵۰ میلیون ریال را در برگه چک درج می‌کند.
ولی موجودی حساب او کمتر از این مبلغ باشد، وی اقدام به صدور چک بلامحل کرده است.

همچنین برداشت از حساب توسط صادرکننده به میزانی که مبلغ مندرج در چک را تامین نکند ،
یا دستور توقف پرداخت نیز مواردی هستند که به موجب قانون ممنوع اعلام شده و باعث برگشت خوردن چک می‌شوند.

قانون چک برگشتی

همان‌طور که بیان شد، در صورتی که صادر کننده چک در تاریخ مندرج در سند که همان تاریخ وصول چک است،
مبلغی کمتر از مبلغ مندرج در چک داشته باشد، چک وی با مراجعه دارنده به بانک و مطالبه وجه،
بلامحل محسوب می‌شود و برگشت می‌خورد.

مجازات چک برگشتی

بر اساس قوانین چک برگشتی که در قانون صدور چک بیان شده است،
در مواردی، صدور چک برگشتی یا همان بلامحل را جرم اعلام شده و برای آن مجازات تعیین کرده است.
ماده ۷ این قانون مجازات صادرکنندگان چک بلامحل را بیان کرده است:

چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال ( 10.000.000) باشد
به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.

چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال ( 10.000.000)ریال تا پنجاه میلیون ( 50.000.000) ریال باشد
از ۶ ماه تا یکسال حبس محکوم خواهد شد.

چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ( 50.000.000 ) ریال بیشتر باشد
به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد
و در صورتیکه صادرکننده چک اقدام به اصدار چک های بلامحل نموده باشد
مجموع مبالغ مندرج در متون چک ها ملاک عمل خواهد بود.

قانون چک جدید در سال 99

در قانون چک جدید در سال 99، برای تامین بیشتر حقوق دارنده چک، مواردی در نظر گرفته شده است
که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، سامانه صیاد است.
بر اساس این سامانه تمامی چک‌ها باید به صورت متحدالشکل و دارای کد باشند،
ضمن اینکه در برگه‌های کاغذی نیز شناسه یکتا و علامت صیاد باید درج شده باشد.
به علاوه مبلغ چک، مشخصات دارنده از جمله کد ملی وسایر مشخصات قید شده و سپس چک کاغذی صادر می‌شود.

بر این اساس اگر چکی در سامانه صیاد، ثبت نشود، مزایای چک را در قانون جدید چک از دست می‌دهد.
یکی از این مزایا، مطالبه وجه چک است.

وصول وجه چک

دریافت مبلغ چک در درجه اول با مراجعه به بانک امکان‌پذیر است اما در صورتی که چک برگشت بخورد، باید مراحل قانونی آن را طی کرد.

وصول وجه چک

بر اساس قانون چک، اگر دارنده چک تا شش ماه از تاریخ صدور، برای وصول آن به بانک مراجعه نکند،
یا ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (گواهی که بانک پس از برگشت زدن چک به درخواست دارنده، صادر می‌کند) شکایت نکند، از طریق دیگری نمی‌تواند وجه چک را مطالبه نماید و چک هیچ گونه اعتبار و ارزشی نخواهد داشت.

همچنین در صورتی که دارنده، بخواهد ازطریق شکایت کیفری، وجه چک را مطالبه نماید، پس از شکایت در دادگاه می‌تواند، صادرکننده را از طریق قانونی محکوم نماید.
این در موردی‌ست که شکایت کیفری صورت گیرد.
در واقع در شکایت کیفری، دارنده نمی‌تواند مبلغ چک را مطالبه کند بلکه صرفا صادرکننده را از لحاظ کیفری تعقیب و در صورت محکومیت حبس می‌نماید.

اما در موردی که شخص از طریق دادگاه بخواهد وجه چک را مطالبه کند،
باید دادخواست مطالبه وجه چک که در فرم‌های مخصوصی ارائه می‌شود را تکمیل و هزینه دادرسی را از طریق ابطال تمبر و سایر تشریفات قانونی پرداخت کند.

گواهی عدم پرداخت

در صورتی که چک برگشت بخورد یکی از اولین اقداماتی که دارنده چک باید انجام دهد،
دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک است.
این گواهی در موارد زیر توسط بانک صادر می‌شود و دارنده در مهلت ۶ ماه از دریافت گواهی عدم پرداخت می‌تواند، وجه چک را از طریق قضایی پیگیری کند:

• نبود یا کسری موجودی حساب
• دستور عدم پرداخت وجه چک
• وجود اختلاف در متن چک
• نبود مطابقت امضا
• صدور چک از حساب مسدود

چک سفید امضا

در صورتی که متن چک، شامل تمامی مندرجات اعم از امضا، مبلغ و نام گیرنده، باشد.
ولی دارای تاریخ نباشد، چک سفید امضا به‌شمار نمی‌رود بلکه این چک،
بدون مبلغ است و دارنده می‌تواند با درج تاریخ مورد نظر خود چک را وصول نماید.
چرا که یکی از دلایل صدور چک بلامحل، عدم قید مبلغ در چک است نه تاریخ.

این نوع چک معمولا برای ضمانت یا جبران خسارت صادر می‌شود
که در هنگام صدور بهتر است، علت آن نیز ذکر شود چرا که ممکن است، مشکلات حقوقی زیادی را به وجود آورد.

مطالبه وجه چک حقوقی

در قسمت وصول وجه چک، نحوه مطالبه آن را از لحاظ کیفری بررسی کردیم و گفتیم که کیفری بودن چک چه مزایایی را در اختیار شما قرار می‌دهد اما این امر به آن معنا نیست که چک حقوقی هیچ گونه ارزشی و اعتباری ندارد.
در حقیقت با داشتن چک حقوقی شما همچنان می‌توانید مبلغ چک را وصول کنید و تنها تفاوت چک کیفری و حقوقی قابلیت شکایت کیفری و مجازات صادرکننده است.

بر این اساس با استفاده از چک حقوقی و شکایت در دادگاه‌های حقوقی و اثبات آن، شما می‌توانید درخواست توقیف اموال صادرکننده را بدهید و از این نظر مبلغ چک خود را مطالبه نمایید.

مشاوره با وکیل چک، قوانین جدید چک

با وجود رواج چک در بین اشخاص، سالانه بخش زیادی از چک‌های صادر شده، تبدیل به چک برگشتی و چک بلامحل می‌شوند.
این امر در درجه اول ارتباط زیادی با عدم آگاهی از قوانین به ویژه قوانین جدید چک دارد و در درجه دوم، مشورت نکردن با کارشناسان و وکیل چک موجب، مشکلات بیشتری در این حوزه شده است.
از این رو توصیه می‌شود، علاوه بر آشنایی بیشتر با قواعد و مقررات چک و نحوه صدور آن،
در هنگام بروز مشکلات حقوقی از وکیل تخصصی آشنا با مسائل چک کمک بگیرید
تا چالش‌های خود را کاهش داده و با اطمینان بیشتری امور حقوقی خود را پیگیری نمایید.

برای چک های وصول نشده چه اقداماتی انجام دهیم؟

چک در حکم سند رسمی لازم الاجرا است و بدون مراجعه به مراجع قضایی و بدون صدور حکم قابلیت اجرا دارد و میتوان مفاد آن را از طریق دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک به اجرا گذاشت.
نکته: رای وحدت رویه 2598 چکهایی که بابت تضمین و حسن انجام کار صادر شده اند را از صلاحیت اجرای ثبت خارج نموده است.