انواع دادخواست حقوقی ، کیفری و خانواده
شروع دعاوی در دادگاه و مراجع قضایی باید به درخواست ذینفع صورت بگیرد. برای مثال اگر مالی از شما سرقت شود یا چک شما برگشت بخورد یا تقاضای حضانت فرزند خود را داشته باشید باید درخواست خود را در دادگاه مطرح کنید. در غیر این صررت پروندهای به جریان نمیافتد و رسیدگی صورت نمیگیرد. درخواست حقوقی شما همان دادخواستیست که باید به مرجع مرتبط با دعوای خود بدهید. در این مطلب”انواع دادخواست حقوقی ، کیفری و خانواده” ضمن آشنایی با دادخواست، نحوه تنظیم و انواع آن، شرایطی که باید در هنگام نوشتن دادخواست به آن توجه کنید را به صورت کامل بیان میکنیم.
موسسه حقوقی آسایش گستران »»» 88403987- 021
دادخواست چیست؟
برای شروع دعوا در دادگاههای حقوقی باید فرم مخصوصی که به عنوان دادخواست شناخته میشود را تکمیل و به دادگاه ارائه نمایید. در حقیقت دادخواست، نشان دهنده ادعاییست که خواهان به عنوان مطرح کننده دعوا نسبت به حق احتمالی خود دارد و رسیدگی به آن را از دادگاه تقاضا میکند.
در دادخواست قضایی یعنی دادخواستی که به دادگاه ارائه میشود، باید مواردی از جمله مشخصات خواهان (مطرح کننده دعوا)، خوانده (کسی که دعوا علیه او مطرح شده) و شرح خواسته، درج شود.
فرم دادخواست
مندرجات دادخواست قضایی
برای تقدیم دادخواست به مراجع قضایی باید نکاتی را مد نظر قرار دهید که میتوان آنها را این گونه بیان کرد:
مشخصات خواهان شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و شغل خواهان.(در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود، مشخصات وکیل)
مشخصات خوانده شامل نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.(اقامتگاه باید با تمام خصوصیات از قبیل شهر، روستا، دهستان و خیابان به نحوی نوشته شود که ابلاغ به سهولت ممکن باشد.)
تعیین خواسته و بهای آن، مگر آن که تعیین بها ممکن نبوده یا خواسته، مالی نباشد.
خواهان باید خواسته خود را در دادخواست معین کند و اگر خواسته مالی باشد، آن را ارزیابی کند.خواسته دعوا ممکن است اموال منقول یا غیرمنقول، خسارت، تخلیه، تقسیم ملک، طلاق و غیره باشد و بهای خواسته نیز باید مشخص شود.
تعهدات و جهات محکمهپسند که به وسیله آن، خواهان خود را مستحق مطالبه میداند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.
خواسته خواهان
ذکر ادله و وسایل اثبات خواسته که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از قبیل اسناد و نوشتهها و نیز اطلاع مطلعان.
امضا یا اثر انگشت دادخواستدهنده
شرایط دادخواست
شرایط دادخواست
با توجه به این که شرایط شکلی دادخواست اهمیت زیادی دارد، در تکمیل آن باید این موارد را رعایت نمود، در غیر این صورت دادخواست شما رد میشود. این شرایط در قانون ذکر شدهاند که عبارتاند از:
- دادخواست باید به زبان فارسی باشد
- دادخواست باید روی برگههای چاپی مخصوص باشد یا همان فرم دادخواست ارائه شود.
(توجه داشته باشید که اخیرا دادخواست به صورت الکترونیکی توسط دفاتر خدمات قضایی ثبت میشود) - تقدیمکننده باید دادخواست را امضا کند.
تفاوت دادخواست و درخواست
به موجب قانون، لازم است برخی از دعاوی در قالب دادخواست و بهصورت کتبی به دادگاه ارائه شوند تا مورد رسیدگی قرار گیرند. در حالی که درخواست، یک تقاضا به شمار میرود که میتواند توسط هر یک از طرفین در دادگاه به صورت کتبی یا شفاهی مطرح شود و نیازمند فرم مخصوصی نیست.
انواع دادخواست
دادخواست را میتوان از جهت مراجع و همچنین موضوعات مورد رسیدگی به انواع مختلفی تقسیم کرد که هر یک از آنها را به تفکیک اعلام میکنیم.
ضمن اینکه دادخواست در موضوعات مختلف طیف وسیعی دارد که صرفا برخی از آنها را به عنوان نمونه و با توجه به پرکاربردترین دادخواستهایی که در مراجع قضایی مطرح میشوند را بیان میکنیم.
انواع دادخواست در مراجع
دادخواست با توجه به شرایط قانونی که برای آن مقرر شده است،
عنوانی است که در مراجع حقوقی بیشتر بهکار میرود چرا که در رابطه با مراجع کیفری، الزامی برای طرح دعوا با شرایط شکلی خاص مانند تنظیم در فرمهای مخصوص وجود ندارد.
از این رو، در انواع دادخواست نیز مواردی مطرح میشود که در مراجع حقوقی رسیدگی میشود.
دادخواست بدوی: اولین مرجعی که خواهان دعوای خود را مطرح میکند،
دادگاه بدویست که به رسیدگی اولیه در مورد دعوا میپردازد.
دادخواست دیوان عدالت اداری: این مرجع به شکایت مردم، علیه ماموران یا واحدهای دولتی رسیدگی میکند.
از اینرو در صورتی که شخصی بخواهد دعوایی را در دیوان عدالت اداری مطرح کند، باید این دادخواست را تنظیم نماید.
دادخواست واخواهی: در صورتی که حکم غیابی صادر شده باشد، کسی که محکوم شده است،
میتواند با ارائه دادخواست واخواهی نسبت به حکم اعتراض کند.
دادخواست طاری: در صورتی که دعوا در جریان باشد و یکی از طرفین دعوایی را مطرح کند
که با دعوای اصلی ارتباط کامل دارد و منشا آنها یکی باشد، باید دادخواست طاری ارائه نماید.
دادخواست اضافی: طرح دعوای دیگر در طول رسیدگی به دعوا که به عنوان یک دعوای اضافی مطرح شود
باید دادخواست دعوای اضافی داد.
دادخواست متقابل: دادخواستی که خوانده دعوا در مقابل دعوای خواهان به دادگاه ارائه میکند.
دادخواست جلب ثالث: دادخواستی که موجب جلب شخص ثالث میشود.
داد خواست ورود ثالث: دادخواستی که باعث میشود، شخص ثالث به دعوا وارد شود.
تقدیم دادخواست
پس از تنظیم دادخواست باید، آن را به مرجع مربوطه ارائه دهید که اصطلاحا به این کار تقدیم دادخواست گفته میشود.
ضمن اینکه تقدیم دادخواست باید با توجه به موضوع مورد نظر شما صورت بگیرد.
در ادامه چند مورد از پرکاربردترین دادخواستها را مطرح میکنیم.
دادخواست اعاده حیثیت
در صورتی که شخصی علیه دیگری دعوایی را مطرح کند و این دعوا رد شود یا مطالب غیرواقعی را علیه او اظهار کند که باعث تویش اذهان عمومی یا تخریب شخصیت فرد در مقابل افراد دیگر شود و از این نظر خسارات مادی یا معنوی به وی وارد کند، علاوه بر اینکه ملزم به جبران خسارت است بلکه در مواردی نیز به مجازات محکوم میشود.
ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی به صورت دقیق این موضوع را بیان کرده است:
«هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله، نامه، شکوائیه، مراسلات، عرایض، گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار کند
یا به همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت را سا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه به طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر واقع شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود»
در این وضعیت، شخص میتواند دادخواست اعاده حیثیت به دادگاه بنماید تا از این طریق حقوق خود را مطالبه کند.
دادخواست مطالبه وجه
یکی از رایجترین دعاوی، مباحث مربوط به امور مالی یا به تعبیر بهتر همان دعاوی مالیست.
از اینرو دادخواستهای مربوط به این حوزه، مانند دادخواست مطالبه وجه یا دادخواست مطالبه وجه چک از جمله بیشترین دادخواستهاییست که به دادگاه ارائه میشود.
با تقدیم دادخواست مطالبه وجه، خواهان، طلب خود را از طریق مراجع قانونی پیگیری میکند و این دعوا را علیه خوانده در دادگاه مطرح میکند.
دادخواست مطالبه وجه چک
در صورتی که حساب صادرکننده چک، موجودی کافی نداشته باشد،
دارنده میتواند چک را برگشت بزند و برای مطالبه وجه چک از طریق مراجع قانونی اقدام کند
که این امر از طریق تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک امکانپذیر است.
از این رو، دارنده چک، وجه آن را از طریق قانونی پیگیری میکند و میتواند به صورت قانونی طلب خود را از اموال صادرکننده چک وصول نماید.
دادخواست اعسار
در دعاوی مالی که علیه خوانده مطرح میشود، در صورتی که وی توانایی پرداخت وجه مورد نظر را نداشته باشد،
میتواند دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه نماید.
با تنظیم این دادخواست، شخص به مرجع قضایی اظهار میکند که توانایی پرداخت وجهی که به آن محکوم شده است را ندارد،
از اینرو اعسار خود را اعلام میکند. دادگاه میتواند بنا به موقعیت و دلایل موجود اعسار را بپذیرد یا آن را رد کند.
دادخواست الزام به تنظیم سند
با خرید و فروش اموال غیرمنقول مانند خانه یا زمین و انتقال آن به خریدار،
در صورتی که فروشنده اقدامی برای تنظیم سند و انتقال مالکیت به خریدار نکند،
وی (خریدار) میتواند دادخواست الزام به تنظیم سند را به دادگاه ارائه بنماید.
دادخواست تامین دلیل
در دعاوی مختلف برای اینکه هر یک از طرفین بتواند از حقوق خود به خوبی دفاع کند،
میتواند دادخواست تامین دلیل بدهد. تامین دلیل به معنی حفظ دلایلیست که شخص احتمال میدهد در آینده نتواند آنها را ارائه کند.
این کار در دعاوی مختلف کاربرد دارد و طرفین میتوانند در طول رسیدگی به دعوا آن را مطرح نمایند. تامین دلیل به صورت کتبی یا شفاهی مطرح میشود، در نتیجه اصطلاح درخواست تامین دلیل برای آن به کار میرود نه دادخواست.
دادخواست خلع ید
هنگامی که شخصی ادعا کند که دیگری، مال غیرمنقول او مثلا خانه را تصرف کرده و حاضر به تحویل مال نیست،
میتواند با مراجعه به دادگاه محل وقوع ملک، با ارائه سند رسمی، دادخواست خلع ید را علیه متصرف بدهد.
با ارائه این دادخواست، دادگاه، دلایل و مدارک خواهان را بررسی میکند و در صورت تایید، حکم به خلع ید متصرف میدهد.
توجه داشته باشید که خلع ید با تخلیه ید متفاوت است.
به این صورت که در خلع ید، متصرف، هیچ قراردادی مثلا اجاره یا فروش را با مالک منعقد نکرده است،
در صورتی که در تخلیه ید، قراردادی وجود داشته که برای مثال مهلت آن پایان یافته و مالک، میخواهد مال خود را مطالبه نماید.
نمونه دادخواست دادگاه خانواده
دادگاه خانواده به عنوان یکی از شعب دادگاه حقوقی، دعاوی مرتبط با خانواده را رسیدگی میکند.
این امر علاوه بر اینکه موجب رسیدگی تخصصی میشود، از طولانی شدن روند پروندهها، جلوگیری مینماید.
برای طرح این دعاوی نیز مانند سایر دعاوی حقوقی باید دادخواست مربوطه تنظیم شود
که در ادامه به برخی نمونه دادخواستهای رایج در دادگاه خانواده میپردازیم.
دادخواست طلاق
افزایش طرح دعاوی مرتبط با طلاق، این موضوع را به یکی از پرکاربردترین دادخواستهای ارائه شده،
در دادگاه خانواده، تبدیل کرده است.
دادخواست طلاق، میتواند از سوی زوج یا زوجه مطرح شود و در هر مورد، خواهان دعوای خود را علیه خوانده ارائه میکند.
مراحل دادخواست طلاق
طلاق دارای انواع مختلفیست که هر یک از آنها، شرایط و مراحل قانونی مربوط به خود را دارد.
در واقع هر یک از طرفین یعنی زوج و زوجه در شرایط مقرر شده، در قانون میتوانند با ارائه دادخواست طلاق، تقاضای طلاق بنمایند. ضمن آنکه زوجین با توافق در امر طلاق، امکان تقدیم دادخواست طلاق توافقی را نیز دارند
که در هر صورت رسیدگی به دعوای طلاق در دادگاه با ارائه دادخواست صورت میگیرد.
در هر یک از این موارد یعنی دادخواست طلاق از طرف زن یا مرد و همچنین دادخواست طلاق توافقی توصیه میشود از وکیل خانواده کمک بگیرید چرا که یکی از دلایل طولانی شدن رسیدگی به دعاوی، رد دادخواست و عدم آشنایی با تنظیم آن است.
دادخواست تمکین
زن و مرد پس از عقد ازدواج دارای حقوق و تکالیفی نسبت به یکدیگر میشوند که از نظر قانونی وظیفه دارند به آنها عمل کنند.
یکی از تکالیفی که زن در برابر شوهر دارد، تمکین است که در دو مورد تمکین عام و خاص تعریف شده است.
تمکین عام شامل مواردی مانند سکونت زوجه در منزل زوج است و تمکین خاص نیز شامل ایفای وظایف زناشوییست.
در صورتی که زن، از مرد تمکین نکند، مرد میتواند دادخواست تمکین زن را به دادگاه ارائه نماید و بر اساس آن دادگاه به دعوای آنها رسیدگی نماید.
پیگیری انواع دادخواست
حجم زیاد پروندهها موجب طولانی شدن روند رسیدگی به آنها شده است.
در نتیجه افرادی که در هر موضوعی دادخواست خود را به دادگاه تقدیم کردهاند،
ممکن است در هر مرحله بخواهند دادخواست خود را پیگیری نمایند.
از سوی دیگر با توجه به اینکه اخیرا دادخواست به صورت الکترونیکی ثبت میشود، قوه قضاییه سامانهای را برای رسیدگی به دادخواستها و پیگیری آنها طراحی کرده است.
سامانه ثنا به ارائه برخی خدمات حقوقی به صورت الکترونیکی میپردازد که یکی از مهمترین خدمات آن، پیگیری دادخواست قضاییست.
این سامانه علاوه بر ساماندهی خدمات حقوقی مربوط به دادگاهها، از مراجعات حضوری و مکرر نیز جلوگیری نموده است.
بهترین روش تنظیم انواع دادخواست
تنظیم دادخواست به عنوان اولین اصلی که در ورود به دعاوی به آن نیاز دارید،
از اهمیت زیادی برخوردار است تا جایی که نداشتن دانش و تجربه کافی در تنظیم آن،
می تواند دلیلی برای رد دادخواست باشد.
از اینرو توصیه میشود در قدم اول ضمن مشاوره با وکیل دادگستری در مسائل حقوقی،
تنظیم دادخواست مرتبط با دعوا را به وی بسپارید.
نکات تنظیم دادخواست
برای تنظیم دادخواست حتما به نکاتی ادامه به آن اشاره می کنیم دقت داشته باشید:
1-نکته اول، خواهان و خوانده باید اهلیت و شخصیت داشته باشند. منظور از اهلیت، اهلیت تمتع است، چراکه مجنون و صغیر هم می توانند دادخواست دهند.
2-نکته دوم توجه به شخصیت…، اگر شخص حقیقی است آیا در قید حیات است؟ اگر شخص حقوقی است آیا ثبت شده است؟
3-سومین نکته توجه به منصب شخص حقوقی است… باید دید شخص حقوقی، چه به عنوان خواهان چه به عنوان خوانده، شخصت حقوقی مستقل دارد یا خیر.به عنوان مثال(در خصوص بانک ها شخصیت حقوق مستقل ندارند.)
4-اگر خواهان اصلی پیش از طرح دادخواست فوت کند، دادخواست باید از طرف ورثه طرح شده و حتما حتما گواهی انحصار وراثت ضمیمه گردد.
این دادخواست ها در دادگاه رد خواهند شد
مواردی که دادخواست رد خواهد شد میتوان به این موارد اشاره نمود:
- ناقص بودن دادخواست
برای اینکه یک دادخواست معتبر باشد و مراجع قضایی آن را تایید کنند باید حاوی شرایطی باشد.چنانچه دادخواست خواهان ناقص باشد؛ مدیر دادگاه باید ظرف 2روز به خواهان اخطار بدهد، که نواقص موجود را رفع کند.خواهان نیز برای رفع این نواقض 10روز فرصت دارند، و اگر در طی این ده روز موارد ناقض رفع نشود دادگاه دادخواست را رد میکند.
- دادخواست خارج از مهلت تعیین شده
در صورت غیبت هر یک از طرفین دادگاه، باز هم دادگاه به دعوای مطرح شده رسیدگی خواهد کرد.بنابراین اگر خوانده در دادگاه حاضر نشود، ممکن است با مدارک موجود حکمی علیه وی صادر و ابلاغ شود.
اعتراص به رد دادخواست
اگر به هردلیل دادخواست رد شود این رد در قالب صدور قرار رد دادخواست صورت خواهد گرفت.
در این صورت خواهان می تواند به رد دادخواست خود اعتراض کند.
برای اعتراض باید چه کرد؟
اگر خود دادگاه دادخواست را رد کرده باشد، پرونده از دادگاه رسیدگی کننده خارج میشود و خواهان می تواند در مرجع بالاتر به آن اعتراض نمود.
اما اگر مدیر دفتر دادگاه دادخواست را رد کرده باشد، در همان دادگاه قابل اعتراض خواهد بود.
گروه وکلای آسایش گستران با حضور وکیل متخصص و مجرب این افنخار را دارد تا دعاوی شما را در زمینههای مختلف بر عهده گرفته و همراهی کند.