وضعیت حقوقی معاملات تاجر ورشکسته
وقتی که تاجری ورشکست می‌شود، برای او حکم ورشکستگی صادر می‌گردد که یکی از مندرجات مهم این حکم، تاریخ توقف است. یعنی دادگاه وظیفه دارد که ضمن صدور حکم ورشکستگی، تاریخ توقف تاجر را نیز تعیین نماید. این تاریخ توقف ممکن است مصادف با صدور حکم ورشکستگی یا قبل از آن باشد. به هر حال، مطابق قانون از زمان وقوع توقف تا زمان صدور حکم ورشکستگی دوره توقف بوده و تاجر در آن دوران ورشکسته محسوب می‌شود. به عبارت بهتر، صدور حکم ورشکستگی ممکن است مدت‌ها پس از رخداد توقف صورت گیرد و این مسئله تأثیری در ورشکستگی تاجر و وضعیت حقوقی معاملات او ندارد. مسئله آثار حقوقی توقف و ورشکستگی و اعتبار معاملات تاجر ورشکسته در دوارن توقف، پیش و پس از صدور حکم ورشکستگی در مطلب «وضعیت حقوقی معاملات تاجر ورشکسته» بررسی می‌گردد.
»شماره وکیل پایه یک دادگستری 09124920000 «
اعتبار معاملات تاجر ورشکسته قبل از توقف
به طور طبیعی، معاملات تاجر ورشکسته قبل از دوران توقف تابع قواعد عمومی قراردادها است. یعنی اصل بر صحت و لزوم قراردادهای منعقده از سوی اوست و چنانچه شرایط قانونی صحت معاملات در این قراردادها وجود نداشته باشد، قرارداد مزبور حسب مورد باطل یا غیر نافذ است. البته دو استثنا وجود دارد:
الف- ماده 426 قانون تجارت؛ حکم به بطلان
چنانچه در دادگاه ثابت شود که معامله صوری یا مسبوق به تبانی است، آن معامله خود به خود باطل است. در این حالت، منتقلٌ‌الیه اگر عین و منافع مال مورد معامله موجود باشد، مسترد و چنانچه منتقلٌ الیه مالی به تاجر داده باشد، می‌تواند برای وصول آن در صف غرما قرار گیرد.
البته این حکم از سری مقررات خاص ورشکستگی به معنای دقیق کلمه نیست. زیرا معامله صوری تحت هر شرایطی محکوم به بطلان است و اختصاص به قواعد و مقررات ورشکستگی ندارد.
ب- ماده 424 قانون تجارت؛ حکم به قابلیت فسخ
هر گاه:
1- در نتیجه اقامه دعوی از سوی مدیر تصفیه یا یکی از طلبکاران به طرفیت اشخاصی که با تاجر معامله‌ای انجام داده یا قائم مقام قانونی آنها؛
2- اثبات گردد که تاجر ورشکسته پیش از تاریخ توقف خود برای فرار از ادای دین یا برای اضرار به طلبکارها معامله‌ای را انجام داده که متضمن ضرری بیش از ربع قیمت حین‌المعامله است. مگر اینکه طرف معامله قبل از صدور حکم فسخ، تفاوت قیمت را بپردازد.
3- لازم به ذکر است که دعوای طلبکاران راجع بهدر خصوص فسخ چنین معامله‌ای، تا دو سال پس از تاریخ انعقاد معامله قابل استماع است.
✔ بیشتر بخوانید : بهترین وکیل در تهران
مرجع صالح فسخ معاملات تاجر ورشکسته
برای فسخ معامله تاجر ورشکسته، صدور حکم از دادگاه صالح نیاز است. تا زمانی که حکم فسخ معامله از سوی دادگاه صادر نشده باشد، معامله صحیح بوده و به قوت خود نیز باقی است. باید توجه داشت که دادگاه صادر کننده حکم ورشکستگی، صلاحیت رسیدگی به دعاوی فسخ معاملات تاجر ورشکسته را دارد.
بعد از آن که حکم دادگاه راجع به فسخ معامله قطعی گردید، مال موضوع معامله عیناً به مدیر تصفیه یا اداره تصفیه امور ورشکستگی تسلیم می‌شود و قیمت زمان معامله آن به خریدار پرداخت می‌شود. چنانچه عین مال موضوع معامله در ید خریدار موجود نباشد، تفاوت قیمت از سوی او پرداخت خواهد شد.
اعتبار معاملات تاجر ورشکسته پس از تاریخ توقف
در خصوص معاملات تاجر ورشکسته میان تاریخ توقف و صدور حکم ورشکستگی، معاملات یا صحیح هستند و یا باطل.
الف- معاملات باطل
چنانچه تاجر در فاصله زمانی میان تاریخ توقف و تاریخ صدور حکم ورشکستگی:
صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بلاعوض؛ اعم از اینکه راجع به منقول یا غیر منقول باشد را انجام دهد، محکوم به بطلان است.
همچنین هر معامله‌ای که به موجب آن مالی از اموال منقول یا غیرمنقول تاجر ورشکسته را مقید کند، مطابق مفاد بند 3 ماده 423 قانون تجارت باطل است. البته مشروط بر این است که معامله وثیقه‌ای مزبور به ضرر طلبکاران تمام شده باشد.
ب- معاملات صحیح
با توجه به قاعده فوق، چنانچه تصرفات تاجر مبتنی بر مسامحه نباشد، باطل نخواهد بود. مثل فروش مال و یا واگذاری منافع اموال تاجر به موجب قرارداد اجاره.
ج- وضعیت تأدیه قروض تاجر
نکته مهم در خصوص این قسمت، این است که بر اساس بند 2 ماده 423 قانون تجارت، مطالبات و دیون تاجر در دوره توقف تهاتر نمی‌شود. از همین روی، اگر:
1- شخصی ابتدائاً به تاجر ورشکسته مدیون بوده و پس از تاریخ توقف و پیش از صدور حکم ورشکستگی، شرایطی پیش آید که از او طلبکار گرددد، تهاتر صورت نمی‌پذیرد. یعنی این شخص باید دین خود به تاجر ورشکسته را پرداخت کند اما برای وصول طلب خود باید در صف غرما قرار گیرد.
2- تأدیه دیون تاجر ورشکسته به نحو غیرارادی صورت پذیرد و طلبکار تاجر ورشکسته توانسته باشد از طریق توقیف اموال وی طلب خود را وصول نماید، ملزم است که مبلغ مذکور را مسترد نماید. این حکم حتی در صورتی که اقدامات اجرایی صورت گرفته طبق اسناد رسمی و قبوض اقساطی لازم‌الاجرا صورت گرفته باشد نیز جاری است.
✔ بیشتر بخوانید : بهترین وکیل در مشهد
اعتبار معاملات تاجر ورشکسته پس از صدور حکم ورشکستگی
مطابق قانون، تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم ورشکستگی، به طور کامل از مداخله در تمام اموال خود ممنوع می‌گردد. یعنی حتی از تصرف در آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد نیز منع می‌شود. در این مدت، کلیه اختیارات و حقوق مالی تاجر ورشکسته در تأدیه دیون او مؤثر باشد به مدیر تصفیه که قائم مقام قانونی ورشکسته است، انتقال می‌یابد.
اعتبار قرارداد اجاره ورشکسته پس از صدور حکم ورشکستگی
باید توجه داشت که صدور حکم ورشکستگی، اعتبار قرارداد اجاره تاجر ورشکسته را از بین نمی‌برد. یعنی موجر قانوناً نمی‌تواند دعوی استرداد مالالاجاره را علیه تاجر ورشکسته طرح کند. ولو آنکه اجاره بها توسط ورشکسته پرداخت نشده باشد. بلکه موجر تنها می‌تواند به منظور وصول مطالبات خود بابت اجاره‌بها همچون بقیه طلبکاران در صف غرما قرار گیرد.
فی‌الواقع، مطابق ماده 512 قانون تجارت، هر گاه اموالی در اجاره تاجر ورشکسته باشد:
1- مدیر تصفیه صالح به اتخاذ تصمیم در خصوص فسخ یا ابقاء آن است البته به نحوی که موافق منافع طلبکارها باشد.
2- اگر تصمیم بر فسخ اجاره باشد: موجر از بابت مالالاجاره تا تاریخ فسخ، جزو غرما محسوب می‌شود.
3- چنانچه تصمیم بر ابقاء اجاره باشد و تأمیناتی نیز به موجب قرارداد اجاره سابقاً به موجر داده شده باشد:
الف) چنانچه تأمینات پیش از ورشکستگی باشد، ابقاء خواهد شد؛
ب) اگر تأمینات مربوط به پس از ورشکستگی باشد، در صورتی ابقا می‌شود که کافی باشد.
نکته مهم
مطابق ماده مزبور، مدیر تصفیه برای فسخ نیازمند رضایت موجر نیز می‌باشد لیکن چنانچه موجر راضی به فسخ نشود، حق مطالبه تأمین را از دست خواهد داد. بنابراین، حق فسخ قید شده در این ماده، حق فسخ به معنای دقیق کلمه نیست.
همچنین مدیر تصفیه این امکان را دارد که با اجازه عضو ناظر، اجاره را برای بقیه مدت به دیگری تفویض کند. البته این مسئله مشروط بر این است که:
الف) به موجب قرارداد کتبی طرفین (موجر و تاجر ورشکسته) این حق منع نشده باشد؛
ب) چنانچه تفویض به غیر صورت پذیرد، مستأجر جدید باید وثیقه کافی به منظور تأمین پرداخت مالالاجاره به مالک (موجر) داده و کلیه تعهدات اجاره‌‌نامه را به موقع خود اجرا نماید.
پرسش و پاسخ‌های پرتکرار
1- آیا ورشکستگی تاجر صرفاً با صدور حکم ورشکستگی امکانپذیر است؟
خیر. تاریخ توقف می‌تواند جدای از تاریخ صدور حکم ورشکستگی باشد. یعنی ممکن است حکم ورشکستگی مدت‌ها پس از تاریخ واقعی توقف تاجر صادر گردد.
2- آیا تاجر ورشکسته پس از توقف می‌تواند اموال خود را به دیگری انتقال دهد؟
به طور کلی، معاملات تاجر ورشکسته پس از حصول توقف چنانچه مبتنی بر مسامحه نباشد، صحیح است اما اگر تاجر ورشکسته صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بلاعوض؛ اعم از اینکه راجع به منقول یا غیر منقول باشد را انجام دهد، محکوم به بطلان است.
🔖 مطالب پیشنهادی مرتبط
✔ وکیل اعاده دادرسی 02188403987
✔ وکیل تجدید نظر خواهی 09124970000
*****
آسایش گستران معتبرین و بهترین موسسه حقوقی
همیشه حامی حقوق شما عزیزان است.
*****