سهم الارث طبقه اول و نحوه تقسیم آن
همانطور که میدانید ارث دارای طبقات و درجات مختلفی میباشد که در هر طبقه سهم الارث بین وراث متفاوت می باشد .
باید در نظر داشت که در هرطبقه ای که وراث آن طبقه حضور داشته باشند سهم الارث به طبقات و درجات بعدی نمی رسد .
در مقاله ی قبلی در رابطه با ارث و کلیات آن صحبت کرده بودیم .
در مقاله کلیات ارث ، به تعریف ارث پرداختیم و موجبات آن را بیان کردیم و همچنین نوع وراث (فرض بر ها و قرابت برها ) را به طور کامل توضیح دادیم و موانع ارث را بر شمردیم و انواع تقسیم ترکه را مرور کردیم و در نهایت به تعریف ارث خنثی ( دو جنسی ) پرداختیم .
همانطور که در مقاله کلیات ارث عنوان شد :
وراث شامل سه طبقه میباشد :
طبقه اول : پدر، مادر ، اولاد و اولاد اولاد هرچقدر پایین روند .
طبقه دوم : اجداد و جدات و برادران و خواهران و اولاد آنها هرچقدر که پایین روند .
طبقه سوم : اعمام (عمه ها و عمو ها ) و اخوال ( خاله ها و دایی ها )
فرض بر ها و قرابت بر هارا تعریف کردیم و گفتیم که فرض بر ها یک سهم الارث مشخص و ثابتی دارند که عبارتند از : مادر ، زوج و زوجه
و در تعریف قرابت برها گفتیم که ابتدا فرض بر ها سهم مشخص خود را از ترکه بر میدارند و الباقی هرچقدر ماند به قرابت بر ها می رسد .
قرابت بر ها عبارتند از : پدر ، دختر ( ابوینی و ابی ) خواهر ( ابی و ابوینی )
در این مقاله قصد داریم سهم الارث طبقه اول را به صورت کامل و جامع برای شما بیان میکنیم .
با ما همراه باشید.
نحوه تقسیم ترکه بین وراث :
در تقسیم ترکه بین وراث باید مراحل زیر رعایت شود .
1 . اگر وراث فرض بر وجود داشته باشد ، ابتدا هر صاحب فرض ارث خود را میبرد .
2 . بقیه به صاحبان قرابت میرسد .
3 . اگر صاحب قرابتی درآن طبقه و درجه وجود نداشته باشد ، بقیه ترکه نیز به نسبت فرض صاحبان فرض به آنها رد میشود .
نکته : زوج و زوجه غیر از فرضی که میبرند چیز دیگری به آنها رد نمیشود .
قواعد حاکم بر طبقه اول ارث
1 . مادر همیشه فرض بر است ؛ یعنی سهم مشخص و مقطوعی دارد ،
بدین ترتیب که :
اگر متوفی فرزند داشته باشد ، فرض مادر یک ششم از ترکه است
اگر متوفی فرزند نداشته باشد ، فرض مادر یک سوم از ترکه است
2 . پدر گاه به فرض و گاه به قرابت میبرد ،
اگر متوفی فرزند داشته باشد ، فرض پدر یک ششم از ترکه است .
اگر متوفی فرزند نداشته باشد ، پدر او قرابت بر است و باقی مانده ترکه به او خواهد رسید .
3 . اگر متوفی به عنوان فرزند ، فقط یک دختر داشته باشد ( بدون آنکه پسری داشته باشد ) ؛
فرض آن دختر یک دوم ترکه است .
4 . اگر متوفی به عنوان فرزند ، فقط چند دختر داشته باشد ( بدون آنکه پسری داشته باشد ) ؛
فرض آن دختران دو سوم ترکه است .
سهم الارث طبقه اول :
در طبقه اول که پدر، مادر ، اولاد و اولاد اولاد متوفی هرچقدر که پایین روند ، حضور دارند ، تقسیم ترکه به این نحو به عمل می آید .
1 . اگر در طبقه اول وراث منحصر به یک نفر باشد :
یعنی یک پسر ، یا یک دختر یا فقط مادر و یا فقط پدر باشد وارث تمام ترکه است . ( مواد 906 و 907 ق م )
2 . اگر وراث منحصر به مادر و پدر متوفی باشد :
در این حالت چون متوفی فرزند ندارد ، مادر فرض اعلای خود را میبرد ،
یعنی یک سوم ترکه به مادر به ارث میرسد ( به فرض ) و مابقی هرچه ماند به پدر میرسد ( به قرابت ).
نکته : اگر متوفی علاوه بر پدر و مادر زوج یا زوجه هم داشته باشد ،
مادر یک سوم ترکه خود و زوج و زوجه به ترتیب یک دوم و یک چهارم را میبرند .و باقی ترکه هرچقدر ماند به پدر ( به قرابت ) میرسد .
3 . اگر وراث منحصر به پدر ، مادر و تک دختر باشد :
در این حالت چون متوفی فرزند دارد ، پدر فرض خود را یک ششم ترکه را میبرد و مادر نیز فرض خود یعنی یک ششم ترکه را میبرد .
و تک دختر وقتی برادر نداشته باشد فرض بر است و فرض او یک دوم ترکه است .
در این حالت قرابت بری وجود ندارد اما از ترکه به میزان یک ششم زیاد آمده است
که این مقدار باید مجددا بین پدر، مادر و تک دختر به نسبت فرض آنها تقسیم میشود . ( ماده 609 ق م )
-
اگر وراث عبارت از پدر ، مادر و زوجه باشد :
در این حالت چون متوفی فرزند ندارد ، مادر فرض اعلای خود یعنی یک سوم ترکه را میبرد
زوجه نیز فرض اعلای خود یعنی یک چهارم ترکه را می برد ،
و از آنجا که متوفی فرزند ندارد ، پدر در این حالت قرابت بر است ، یعنی بقیه ترکه از آن پدر است .
( مواد 906 و 913 ق م )
-
اگر وراث منحصر به یک یا چند فرزند پسر یا فرزندان پسر و دختر ، مادر ، پدر و زوج متوفی باشند :
ابتدا فرض بر ها فرض خود را میبرند ،
یعنی پدر یک ششم ترکه ، مادر یک ششم ترکه ، زوج یک چهارم ترکه را میبرد .
بقیه به قرابت بر ها یعنی فرزندان پسر و یا فرزندان پسر و دختر میرسد .( م 906 و 907 و 913 ق.م )
شرط سهم الارث برای نوادگان :
اگر متوفی هم فرزند داشته باشد و هم نوادگان ، هیچ یک از نوادگان او ارث نمیبرد ، به عبارت دیگر،
اگر حتی یکی از فرزندان متوفی زنده باشد و دیگران همه قبل از متوفی مرده باشند ،
و نوادگان آنها بر جای مانده باشند ، نوادگان ارث نمیبرند و ارث به فرزند متوفی میرسد . ( م 911 ق . م )
شیوه ارث بری نوادگان
اگر ازمتوفی هیچ فرزندی بر جای نمانده باشد ، ترکه بین نوادگان او تقسیم میشود با رعایت قواعد زیر :
1 . نوادگان پسری ، ماترکی را به ارث میبرند که در صورت حیات پدرشان به پدرشان میرسید
و نوادگان دختری هم حصه ای را می برند که در صورت حیات مادرشان به مادرشان میرسید .
2 . در تقسیم بین نوادگان ، چه نوادگان پسری باشد و چه نوادگان دختری ،
هرپسر دو برابر هر دختر میبرد ، یعنی هر نوه ای که پسر باشد از خواهر خود ، دو برابر میبرد .
سوال : اگر متوفی در طبقه اول ، پدر مادر و نوادگان داشته باشد و همه فرزندان او قبلا فوت کرده باشند ، آیا ارث به نوادگان میرسد یا خیر ؟
جواب : بله ، درست است که نوادگان درجه دوم از از طبقه اول و پدر مادر درجه ی اول از طبقه اول هستند ،
اما پدر و مادر حاجب ( مانع ارث بری ) نوادگان نیستند ، بلکه فرزندان حاجب نوادگانند ؛
به عبارت دیگر فرزندان بلاواسطه نوادگان را از ارث محروم میکنند اما پدر و مادر متوفی نوادگان را از ارث محروم نمی کنند .(م 911 ق.م )
سوال : شخصی دارای یک فرزند است ، فرزند دیگر او سابقا فوت کرده و از او فرزندانی بر جای مانده اند ،
در صورت فوت این شخص آیا نوادگان او که از فرزند متوفایش برجای مانده اند ارث میبرند یا خیر ؟
جواب : خیر . تا شخصی از فرزندان متوفی زنده باشد ارث به نوادگان نمیرسد .
نوادگان در صورتی ارث میبرند که متوفی در زمان فوت هیچ فرزندی نداشته باشد .
سوال : در سوال قبل اگر قبل از تقسیم ترکه ، فرزند دیگر متوفی نیز فوت شود آیا به نوادگان ارث میرسد ؟
جواب : خیر . ملاک وراثت زمان فوت است . بنابراین ارث فقط به همان فرزندی که در زمان فوت زنده بود ، میرسد.
یعنی داخل ترکه او میشود و به دلیل آنکه او خود نیزدر حال حاضر ( در زمان تقسیم ترکه ) فوت کرده ،
بنابراین سهم الارث او به وراثش میرسد .