وکیل خانواده در مبحث بر هم زدن نامزدی
یکی از مهمترین بخشها و تصمیمات زندگی هر فرد، ازدواج است که از چند جنبه میتوان آن را مورد بررسی قرار داد. یکی از مهمترین بخشهایی که در زمینه ازدواج مورد توجه قرار میگیرد، حق و حقوق زوج و زوجه نسبت به یکدیگر است. به عبارت بهتر آثار حقوقی که بر ازدواج بار میشود، اهمیت زیادی دارد. قانون مدنی مباحث مربوط به ازدواج را بیان کرده است. در این قانون، ازدواج صرف عقد نکاح نیست بلکه دوران نامزدی نیز یکی از بخشهاییست که مورد توجه قانون قرار گرفته است. از این رو قصد داریم، این مقاله را با عنوان وکیل خانواده در مبحث بر هم زدن نامزدی بررسی نماییم.
قانون حاکم بر روابط خانوادگی
قانون مادر در زمینه رسیدگی به روابط خانواده و امور مرتبط به آن، قانون مدنیست. قانون مدنی در بخشی از مواد در باب اشخاص به بیان روابط خانواده پرداخته است. دادگاه صالح نیز در این باره به جهت حساسیت موضوع، دادگاه اختصاصیست و صلاحیت این گونه پروندهها در زمینه دادگاه خانواده است.
نامزدی در قانون
طبق قانون مدنی دوره پیش از ازدواج به نام دوره آشنایی یا نامزدی شناخته شده است. در این دوره بر خلاف عرف که نامزدی به دوره عقد تلقی میشود، شامل دوره پیش از رابطه زوجیت است. به عبارت بهتر طبق قانون جاری شدن صیغه عقد بین زوج و زوجه، به معنای ایجاد رابطه زوجیت است و تمامی آثار حقوقی بر آن بار میشود.
دوران نامزدی نیز مانند دوران عقد امکان دارد، بر هم بخورد. در این وضعیت از لحاظ قانونی رابطه زوجیت بین آنها وجود ندارد. به عبارت بهتر هیچ گونه عقدی جاری نشده تا آثاری داشته باشد. در نتیجه شرایط نامزدی متفاوت از عقد به شمار میرود. قانون مدنی در ماده ۱۰۳۵ در رابطه به نامزدی مقرر میدارد: «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد بنابراین هریک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید»
خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی
همانطور که بیان شد، در صورتی که نامزدی طرفین بر هم بخورد و یکی از زوجین متحمل خسارت شود، طرف مقابل ملزم به جبران است. مطالبه این خسارت در صورتیست که صرف امتناع شخص از وصلت نباشد ماده ۱۰۳۶ قانون مدنی، مقرر میداشت: «اگر یکی از نامزدها وصلت منظور را بدون علت موجهی به هم بزند، در حالی که طرف مقابل با ابوین او یا اشخاص دیگر به اعتماد وقوع ازدواج مغرور شده و مخارجی کرده باشند، طرفی که وصلت را به هم زده است باید از عهده خسارات وارده بر آید ولی خسارات مزبور فقط مربوط به مخارج متعارفه خواهد بود.» اما این ماده در مورخ ۱۳۷۰/۱/۸ حذف شد.
در نتیجه به موجب این ماده امکان مطالبه خسارت نامزدی وجود نداشت.
مطالبه خسارت ناشی از بر هم خوردن نامزدی
با توجه به آنچه که بیان شد، میتوان گفت صرف بر هم خوردن نامزدی موجبی برای مطالبه خسارت نیست، چرا که نامزدی صرفا دورهای برای آشنایی طرفین بهشمار میرود و طرف دیگر نمیتواند او را مجبور به ازدواج نماید. در نتیجه باید گفت اگر خسارتی که به شخص وارد شود ناشی از موارد دیگر باشد، در صورت اثبات قابل مطالبه است. این مطالبه نیز ناشی از جبران مسئولیت مدنیست.
قانون حمایت از خانواده در ماده ۴ به این مورد اشاره کرده است و رسیدگی به این موضوع را در صلاحیت دادگاه خانواده میداند.
چه خساراتی قابل مطالبه است؟
یکی از خسارات رایجترین مواردی که در مورد خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی مورد مطالبه قرار میگیرد. هدایایست که زوجین در طول این مدت به یکدیگر میدهند. این هدایا در صورتی که موجود نباشند، یعنی از جنس مصرفی باشند قابل مطالبه نیست. ولی در صورتیکه عین آنها موجود باشد، با مطالبه شخص باید مسترد شوند. در این زمینه اگر هدایا از نوعی باشند که غالبا نگهداری میشوند مانند انگشتر، مفقود شوند، در صورت مطالبه، شخص باید مثل یا قیمت آن را برگرداند.
خسارات معنوی نیز در صورتی که قابل اثبات باشند، با توجه به ملاک اصل ۱۷۱ قانون اساسی و مواد ۱، ۲، ۸، ۹ و ۱۰ قانون مسئولیت مدنی قابل مطالبه است. این خسارات طیف گستردهای دارد که از جمله آن میتوان آسیبهای روحی و آبرو یا اعتبار اشخاص باشد. خسارات معنوی عموما متوجه زن میشود و قانونهای موجود در این زمینه جنبه حمایتی دارند. در نتیجه برای آشنایی بیشتر با این مسائل باید به نقش وکیل خانواده در دعاوی توجه جدی داشته باشید. تا علاوه بر دفاع از حقوق شما بتواند، راهکارهار قانونی را در اختیار شما قرار دهد.
نقش وکیل در مطالبه خسارات ناشی از بر هم خوردن نامزدی
در این مطلب با بیان نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن از زبان وکیل خانواده، سعی کردیم شما را به صورت مختصر با مبحث نامزدی و بر هم خوردن آن آشنا نمودیم. آنچه معمولا از آن غفلت میشود، عدم آگاهی افراد از حقوق خود و عدم آشنایی کافی از نحوه مطالبه آن است. به همین دلیل لازم است با کارشناس حقوقی در این مباحث مشورت نمایید تا شانس خود را در موفقیت پرونده و دعاوی خود افزایش دهید.
جبران خسارت مالی در بهم خوردن نامزدی
در زمانی که بحث مطالبه ی ضرر و زیان و خسارت به میان می اید بحث عنصر ناموجه بودن نیز پررنگ میشود . باید توجه داشت که درواقع هریک از زن و مرد در صورتی میتوانند مطالبه ی ضرر و زیان و خسارت از طرف مقابل در راستای برهم خوردن نامزدیشان ارائه دهند که طرفین بدون دلیل موجه نامزدی را به هم زده باشند .
برای این منظور ماده 1 قانون مسئولیت مدنی بیان میدارد :
هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بیاحتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگرکه به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمهای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد.
بدین منظور میتوان اینگونه استناد نمود که برهم زدن نامزدی بدون هیچ قصدی به منزله سواستفاده می باشد و سواستفاده با توجه به ماده 1 قانون مسئولیت مدنی موجبات ضمان و مسئولیت مدنی. لذا میتوان مطالبه ضرر و زیان نمود.
تعیین وجه التزام برای دوران نامزدی
تعیین وجه التزام برای حالتی که نامزدی برهم بخورد بطور کلی جایز نمیباشد. یعنی نمیتوان از طرف مقابل قولی گرفت که اگر مایل به وصلت نبود پس خسارتی را بپردازد .
اما تعیین وجه برای زمانی که طرفین بدون علت موجه و بصورت ناگهانی همه چیز را برهم می زنند ، میتواند قرار بگیرد و مشکلی هم ندارد.
خسارت نامزدی را میتوان گرفت؟
در خصوص خساراتی که ممکن است برهم خوردن نامزدی برای طرفین ایجاد نماید قانون با وجود آنکه نص خاصی را در نظر گرفته است اما بطور دقیق و واضح نمیباشد. مواد 1035 1037 و بند یک ماده 4 قانون حمایت از خانواده را میتوان در خصوص نامزدی و برهم خوردن آن منطبق قرار داد.
بند یک ماده 4 قانون حمایت از خانواده اینطور بیان میدارد که دعوای نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن در صلاحیت دادگاه خانواده میباشد .
از سوی دیگر آنطور که در ماده 1035 عنوان گردیده است تا پیش از نکاح نمیتوان هیچکس را محبور به ازدواج نمود لذا با نظر به این ماده گرفتن خسارت هایی که ناشی از امتناع از وصلت یا برهم زدن نامزدی میباشد قابل مطالبه نمیباشد.
شرح ماده 1035 بدین ترتیب میباشد:
هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده، می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی توند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت، مطالبه خسارت کند.
نفقه و الزام به تمکین در دوران عقد
همانطور که میدانیم زوجه در زمان عقد یعنی دوره ی چیش از نکاح تمکین نمیکند و احتمالا نیز دوشیزه است اما همانطور که میدانیم مرد ملزم به دادن نفقه به زن در این دوران است . حال میخواهیم بدانیم که آیا زن میتواند به جرم ترک انفاق از مرد شکایت به عمل آورد؟
زن میتواند در زمان نامزدی در حواب دادخواست الزام به تمکین شوهر با استناد به حق حبس تمکین را تا زمان دریافت مهریه به تعویق بیاندازد . نکته مهم این است که حتی زمانی که زن به حق حبس استناد میکند نیز سبب از بین رفتن نفقه اش نمیشود .و همچنان مرد ملزم به پرداخت نفقه زوجه خود میباشد.
برهم خوردن نامزدی به علت فوت یکی از زوجین
نکته ای که خیلی اوقات افراد را به اشتباه می اندازد این است که درست است که نامزدی به هم خورده است اما در این موضوع یکی از طرفین فوت نموده است و شرایط کاملا شبیه به شرایطی که یکی از زوجین به اختیار خود نامزدی ره به هم میزند نیست.
در این صورت ( در صورت فوت یکی از زوجین) قیمت هدایا قابل مطالبه نمیباشد . یعنی درواقع تنها میتوان از هدایایی که عین آنها موجود است مطالبه استرداد داشت.
بنابراین مهم است که بتوانیم بین هدایای مختلف تفکیک قائل شویم.
استرداد طلا و جواهرات
درصورتی که محرز گردد که طلا و جواهر خریداری شده برای زوجه به صورت هبه یا عاریه به او داده شده است ، در صورتی که هبه باید مطابق ماده 803 قانون مدنی و در صورتی که عاریه باشد مطابق مقررات مربوط به عاریه میتوان نسبت به استرداد آنها اقدام نمود.
در صورت که صابت شود که این اشیا به صورت هبه معوض داده شده است قابل استرداد نخواهد بود .
دادخاست رجوع از هبه و استرداد طلا را در صورتی که زوج فاکتور خرید هارا نگه داشته باشد میتوان به طرفیت زوجه تقدیم کند . به شرط آنکه طلا و جواهرات بصورت هبه معوض به زوجه داده نشده باشد و طلاها هنوز در مالکیت و اختیار زوجه قرار داشته باشند.
نوع هدایا در دوران نامزدی
برای آنکه بتوانیم به استرداد هدایای داده شده و گرفته شده در دوران نامزدی ورود پیدا نماییم باید اول از همه بتوانیم انواع هدایایی که افراد ممکن است به هم هر=دیه بدهند را دسته بندی نماییم تا به پاسخ روشن تری در این باره برسیم.
هدایای مصرف شدنی
هدایای مصرف شدنی همان طور که از نامش پیداست به دسته ای از هدایا اطلاق میگردد که افراد در راستای استفاده از آنها مجبور به مصرف آنها میشوند . این هدایا مانند خوراکی ، گل ، عطر ، پوشاک و هدایایی از این دست هستند. این نوع از هدایا عادتا نگه داشته نمیشوند و تمام میشوند.
هدایای غیرمصرفی
نقطه مقابل هدایای مصرف شدنی هدایایی هستند که مصرف نمیشوند . یعنی استفاده کردن از آنها موجب تمام شدن و مصرف شدن آنها نمیشود . این نوع از هدایا ماندگار هستنند و میتوان چند باره از آنها استفاده نمود . مانند گردنبند ، انگشتر و…
این نوع هدایا معمولا قیمت های مشخصی دارند و در صورتی که خودشان نیز به هر علتی وجود نداشته باشند ( برای مثال به سرقت رفته باشند) اما قیمتشان معلوم میباشد و برای مثال در صوت تقصیر میتواند قیمت آنها را از افراد مطالبه نمود.
جبران خسارت مالی در بهم خوردن نامزدی
در زمانی که بحث مطالبه ی ضرر و زیان و خسارت به میان می اید بحث عنصر ناموجه بودن نیز پررنگ میشود . باید توجه داشت که درواقع هریک از زن و مرد در صورتی میتوانند مطالبه ی ضرر و زیان و خسارت از طرف مقابل در راستای برهم خوردن نامزدیشان ارائه دهند که طرفین بدون دلیل موجه نامزدی را به هم زده باشند .
برای این منظور ماده 1 قانون مسئولیت مدنی بیان میدارد :
هر کس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بیاحتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگرکه به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمهای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد.
بدین منظور میتوان اینگونه استناد نمود که برهم زدن نامزدی بدون هیچ قصدی به منزله سواستفاده می باشد و سواستفاده با توجه به ماده 1 قانون مسئولیت مدنی موجبات ضمان و مسئولیت مدنی. لذا میتوان مطالبه ضرر و زیان نمود.
تعیین وجه التزام برای دوران نامزدی
تعیین وجه التزام برای حالتی که نامزدی برهم بخورد بطور کلی جایز نمیباشد. یعنی نمیتوان از طرف مقابل قولی گرفت که اگر مایل به وصلت نبود پس خسارتی را بپردازد .
اما تعیین وجه برای زمانی که طرفین بدون علت موجه و بصورت ناگهانی همه چیز را برهم می زنند ، میتواند قرار بگیرد و مشکلی هم ندارد.
خسارت نامزدی را میتوان گرفت؟
در خصوص خساراتی که ممکن است برهم خوردن نامزدی برای طرفین ایجاد نماید قانون با وجود آنکه نص خاصی را در نظر گرفته است اما بطور دقیق و واضح نمیباشد. مواد 1035 1037 و بند یک ماده 4 قانون حمایت از خانواده را میتوان در خصوص نامزدی و برهم خوردن آن منطبق قرار داد.
بند یک ماده 4 قانون حمایت از خانواده اینطور بیان میدارد که دعوای نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن در صلاحیت دادگاه خانواده میباشد .
از سوی دیگر آنطور که در ماده 1035 عنوان گردیده است تا پیش از نکاح نمیتوان هیچکس را محبور به ازدواج نمود لذا با نظر به این ماده گرفتن خسارت هایی که ناشی از امتناع از وصلت یا برهم زدن نامزدی میباشد قابل مطالبه نمیباشد.
شرح ماده 1035 بدین ترتیب میباشد:
هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده، می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی توند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت، مطالبه خسارت کند.
نفقه و الزام به تمکین در دوران عقد
همانطور که میدانیم زوجه در زمان عقد یعنی دوره ی چیش از نکاح تمکین نمیکند و احتمالا نیز دوشیزه است اما همانطور که میدانیم مرد ملزم به دادن نفقه به زن در این دوران است . حال میخواهیم بدانیم که آیا زن میتواند به جرم ترک انفاق از مرد شکایت به عمل آورد؟
زن میتواند در زمان نامزدی در حواب دادخواست الزام به تمکین شوهر با استناد به حق حبس تمکین را تا زمان دریافت مهریه به تعویق بیاندازد . نکته مهم این است که حتی زمانی که زن به حق حبس استناد میکند نیز سبب از بین رفتن نفقه اش نمیشود .و همچنان مرد ملزم به پرداخت نفقه زوجه خود میباشد.
برهم خوردن نامزدی به علت فوت یکی از زوجین
نکته ای که خیلی اوقات افراد را به اشتباه می اندازد این است که درست است که نامزدی به هم خورده است اما در این موضوع یکی از طرفین فوت نموده است و شرایط کاملا شبیه به شرایطی که یکی از زوجین به اختیار خود نامزدی ره به هم میزند نیست.
در این صورت ( در صورت فوت یکی از زوجین) قیمت هدایا قابل مطالبه نمیباشد . یعنی درواقع تنها میتوان از هدایایی که عین آنها موجود است مطالبه استرداد داشت.
بنابراین مهم است که بتوانیم بین هدایای مختلف تفکیک قائل شویم.
استرداد طلا و جواهرات
درصورتی که محرز گردد که طلا و جواهر خریداری شده برای زوجه به صورت هبه یا عاریه به او داده شده است ، در صورتی که هبه باید مطابق ماده 803 قانون مدنی و در صورتی که عاریه باشد مطابق مقررات مربوط به عاریه میتوان نسبت به استرداد آنها اقدام نمود.
در صورت که صابت شود که این اشیا به صورت هبه معوض داده شده است قابل استرداد نخواهد بود .
دادخاست رجوع از هبه و استرداد طلا را در صورتی که زوج فاکتور خرید هارا نگه داشته باشد میتوان به طرفیت زوجه تقدیم کند . به شرط آنکه طلا و جواهرات بصورت هبه معوض به زوجه داده نشده باشد و طلاها هنوز در مالکیت و اختیار زوجه قرار داشته باشند.
نوع هدایا در دوران نامزدی
برای آنکه بتوانیم به استرداد هدایای داده شده و گرفته شده در دوران نامزدی ورود پیدا نماییم باید اول از همه بتوانیم انواع هدایایی که افراد ممکن است به هم هر=دیه بدهند را دسته بندی نماییم تا به پاسخ روشن تری در این باره برسیم.
هدایای مصرف شدنی
هدایای مصرف شدنی همان طور که از نامش پیداست به دسته ای از هدایا اطلاق میگردد که افراد در راستای استفاده از آنها مجبور به مصرف آنها میشوند . این هدایا مانند خوراکی ، گل ، عطر ، پوشاک و هدایایی از این دست هستند. این نوع از هدایا عادتا نگه داشته نمیشوند و تمام میشوند.
هدایای غیرمصرفی
نقطه مقابل هدایای مصرف شدنی هدایایی هستند که مصرف نمیشوند . یعنی استفاده کردن از آنها موجب تمام شدن و مصرف شدن آنها نمیشود . این نوع از هدایا ماندگار هستنند و میتوان چند باره از آنها استفاده نمود . مانند گردنبند ، انگشتر و…
این نوع هدایا معمولا قیمت های مشخصی دارند و در صورتی که خودشان نیز به هر علتی وجود نداشته باشند ( برای مثال به سرقت رفته باشند) اما قیمتشان معلوم میباشد و برای مثال در صوت تقصیر میتواند قیمت آنها را از افراد مطالبه نمود.