وکیل دادگستری در بیان تصادفات رانندگی و مجازات آن
همه ما در هنگام رانندگی بر اثر بی احتیاطی یا عوامل دیگر تصادف کرده‌ایم. تصادفات گاهی جزئی هستند که خسارات مالی وارد می‌کنند ولی گاهی نیز منجر به جراحات بدنی یا حتی فوت می‌شوند. تا جایی که آمار تصادفات در ایران بیان‌گر یکی از رایج ترین دلایل مرگ و میر در کشورمان است. با این وصف در این مقاله قصد داریم از منظر حقوقی این موضوع را با اشاره به نکات وکیل دادگستری در بیان تصادفات رانندگی و مجازات آن بررسی نماییم. همچنین این نکته را مدنظر قرار دهیم که این دسته از موارد عنوان جرم دارند؟ اگر جرم محسوب می‌شوند، چرا مجازاتی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود؟
تصادفات رانندگی
اگر بخواهیم انواع تصادفات رانندگی را در نظر بگیریم، در یک تقسیم‌بندی می‌توان آن ها را به خسارات مالی و جرایم غیرعمد یا شبه عمد دانست.
خسارات مالی، هر گونه آسیبی است که به وسایل نقلیه وارد شود و اصولا شخص، مرتکب جرمی نشده صرفا ملزم به جبران خسارت است که در این زمینه می‌تواند از بیمه استفاده نماید.
جرایم غیر عمد یا شبه عمد نیز، هر گونه تصادفات که منجر به جراحات یا فوت شود. در این دسته قرار می‌گیرد. همچنین برخی موارد به موجب قانون، تصادفات رانندگی را در این تقسیم بندی قرار می‌دهد.
قانون تعیین کننده مجازات در تصادفات
قانون مادر و حاکم در تعیین مجازات های جرایم در ایران، قانون مجازات اسلامی است. تصادفات نیز به دلیل اینکه بسته به مورد آن در حکم شبه عمد یا غیر عمد هستند. از این قانون تبعیت می‌کنند.
مجازات تصادفات رانندگی طبق قانون مجازات اسلامی
در این قانون اگر تقصیر وجود داشته باشد، نوع برخورد قانونی متفاوت خواهد بود. به طور کلی می‌توان مجازات جرایم رانندگی را به سه شکل زیر دانست:
پرداخت خسارات مالی (شامل جریمه‌های راهنمایی و رانندگی در اثر عدم رعایت قوانین)
پرداخت دیه به درخواست شخص یا اولیای دم او
مجازات حبس طبق قانون
هر یک از این موارد بر حسب مورد برای شخص در نظر گرفته می‌شود. اگر عنصر تقصیر در بین باشد یعنی عمد برای شخص ثابت شود، تعیین مجازات وی به شیوه دیگری خواهد بود. در تبصره ماده ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی مصادیق تقصیر مشخص شده است که عبارت اند از:
۱- بی احتیاطی
۲-بی‌مبالاتی
۳-مسامحه
۴-غفلت
۵-عدم مهارت
۶-عدم رعایت نظامات دولتی
هر یک از این موارد قانونی یکی از موارد تقصیر به شمار می‌روند.
تصادفات منجر به قتل
در صورتی که تصادف منجر به آسیب جانی یا قتل شود. قانون مجازات این مورد، را قتل غیرعمد می‌داند. در واقع بر خلاف تصور رایج در عرف، مجازات قتل در رانندگی همان مجازات غیر عمد است. حتی اگر راننده دارای گواهینامه نباشد یا به علت عدم رعایت قوانین تصادف نماید.
قانون مجازات موارد قتل غیر عمد را این گونه بیان کرده است:
- بی احتیاطی یا بی مبالاتی
- رعایت نکردن نظامات دولتی ( یعنی رعایت نکردن قواعد و مقررات رانندگی )
- مهارت نداشتن راننده وسیله نقلیه
مجازات جرایم شبه عمد در رانندگی
به گفته وکیل دادگستری در بیان تصادفات رانندگی و مجازات آن، هر گونه تصادف منجر به جراحات یا فوت از دو طریق باید جبران شود. این موارد در قانون مجازات بیان شده است. به این صورت با توجه به آنچه گفته شد، تصادفات رانندگی در زمره جرایم غیر عمد یا شبه عمد هستند، یعنی اگر منجر به فوت شوند، قتل غیر عمد محسوب می‌شود.
مرتکب باید از دو روش زیر جبران نماید:
- مجازات حبس بر حسب مورد، شش ماه تا سه سال
- پرداخت دیه در صورتی که اولیای دم آن را درخواست نمایند
در مورد دوم، اولیای دم مختار هستند که درخواست نمایند. در این وضعیت مجازات حبس منتفی است.
مجازات حبس برای تصادفات رانندگی
هر گاه بی احتیاطی نظامات دولتی یا مهارت نداشتن راننده به هر یک از موارد زیر منجر شود، مجازات آن از ۲ ماه تا یک سال حبس و پرداخت دیه در صورت مطالبه مصدوم است:
- مرض جسمی یا دماغی علاج ناپذیر
- از بین رفتن یکی از حواس
- از کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می دهد
- تغییر شکل دائمی عضو یا صورت شخص
- سقط جنین
رانندگی بدون گواهینامه
یکی دیگر از مباحثی که در زمینه تصادفات رانندگی باید به آن توجه نمود، رانندگی بدون گواهینامه است. در این وضعیت، اگر هر گونه تصادفی صورت بگیرد و شخصی که با او تصادف نموده از فوت کند، نمی‌توان صرف نداشتن گواهینامه را تقصیر و در نهایت قتل عمدی دانست. در واقع طبق رویه در این گونه تصادفات نیز ابتدا تقصیر یا عدم تقصیر راننده بررسی می‌شود. بدون اینکه به شرط داشتن گواهینامه یا نداشتن آن توجهی شود.
اگر راننده مقصر بود، قتل عمد تشخیص داده می‌شود. در صورتی که مرتکب تقصیری نشده باشد و از روی عمد نبوده باشد، شبه عمد است و صرفا باید به درخواست اولیا دم دیه بپردازد یا مجازات حبس تعیین شده توسط قاضی را تحمل نماید.