وکیل کیفری و توضیح شرایط جلب متهم بدون احضاریه
در امور کیفری و به جهت رعایت عدالت برخی موارد استثناء در قانون پیش بینی شده است. این موارد به طور مشخص در قانون ذکر شده‌اند. برای مثال برای جلب افراد باید دلایل و مدارک کافی وجود داشته و به علاوه به اطلاع آنها برسد، در حالی که قانون در این زمینه به دلیل فوریت و حساسیت موضوع و همچنین رعایت عدالت و انصاف مواردی را به عنوان استثناء در نظر گرفته است که بدون فرستادن احضاریه امکان جلب متهم وجود دارد. این شرایط به صورت دقیق در قانون مشخص شده اند و قاضی نمی‌تواند خارج از آنها اقدام به جلب متهم نماید. در این مطلب با بیان این شرایط قصد داریم موضوع فوق را به بیان وکیل کیفری و توضیح شرایط جلب متهم بدون احضاریه مورد بررسی قرار دهیم.
احضاریه چیست؟
در مراجع رسمی، دعوتی که به صورت قانونی و رسمی برای حضور در مراجع قضایی صورت می‌گیرد احضاریه نام دارد. احضاریه با رعایت شرایط قانونی و به صورت مکتوب برای شخص ارسال می‌شود.
در برگه احضاریه باید موارد زیر درج شود:
- نام و نام خانوادگی احضار شونده
- تاریخ احضار
- ساعت احضار
- محل حضور متهم
- علت احضار
- نتیجه عدم حضور متهم
- مهر و امضای مقام قضایی
صدور احضاریه بر طبق شرایط قانونی انجام می‌شود، به علاوه اینکه قانون برخی از موارد را به صورت استثناء در صورت احضاریه اعلام کرده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
جلب متهم
با طرح شکایت در دادگاه و رسیدگی به پرونده، در صورتی که قاضی فردی را به عنوان متهم بشناسد، به درخواست طرف دعوا یا قاضی، دادگاه اقدام به جلب متهم می‌نماید.
به علاوه باید گفت که جلب در دو مرحله صورت می‌گیرد. اول در صورتی که متهم محکوم شده و باید برای مجازات حاضر شود که دادگاه جلب وی را صادر می‌کند. دوم پیش از صورت رای و انتساب اتهام به فرد است. در واقع قاضی برای روشن شدن زوایای پرونده و انجام تحقیقات بیشتر دستور جلب شخص را صادر می‌نماید.
در نتیجه باید گفت صدور احضاریه صرفا برای حضور متهم در دادگاه نیست و در برخی موارد برای رسیدگی به پرونده و پیش از متهم شدن شخص صورت می‌گیرد.
در صورتی که اتهام ثابت شده باشد، دادگاه می‌تواند دستور جلب را بدون صدور احضاریه صادر کند. در ادامه به بیان این گونه دستور جلب و شرایط آن می‌پردازیم.
تفاوت جلب و احضار متهم
همان طور که بیان شد، احضار متهم با صدور احضاریه انجام می‌شود. اگر متهم بنا به دلایل غیر موجه در مرجع قضایی حاضر نشود، محکمه اقدام به جلب وی می‌نماید.
به عبارت دیگری احضاریه نوعی دعوت رسمی است در حالی که جلب جنبه قانونی تر دارد و به معنای دستگیری متهم است.
صدور دستور جلب در شرایط عادی
در مواردی که شخصی علیه دیگری شکایت نموده باشد و پس از رسیدگی به اتهام، از دادگاه دستور جلب را درخواست نماید، دادگاه با بررسی شرایط و مدارک، اقدام به صدور آن می‌نماید. در این زمینه دادگاه در هر حوزه قضایی صرفا می‌تواند برای همان حوزه قضایی دستور جلب صادر نماید. به علاوه اگر در پرونده‌های قضایی دستور جلب برای یک کلانتری خاص صادر شود، اصطلاحا قرار جلب عادی صادر شده است. ولی اگر تعقیب متهم از اهمیت زیادی داشته باشد و برای تمامی کلانتری‌ها ابلاغ شود، اصطلاحا گفته می‌شود که دستور جلب سیار صادر شده است.
جلب متهم بدون احضاریه
به گفته وکیل کیفری قانون آیین دادرسی کیفری در ماده ۱۸۰ مواردی را مشخص نموده است که بر اساس آن دادگاه بدون صدور احضاریه اقدام به جلب متهم می‌نماید.. این موارد همانطور که بیان شد استثناء محسوب می‌شود و قاضی نمی‌تواند در هر شرایطی از این ماده استفاده کرده و اقدام به جلب متهم نماید.
شرایط جلب متهم بدون صدور احضاریه
شرایط اعلام شده بر اساس قانون به شرح مشخص شده در ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری است:
ماده 180 در موارد زیر بازپرس می تواند بدون آن که ابتدا احضاریه فرستاده باشد، دستور جلب متهم را صادر کند:
الف- در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، قطع عضو و یا حبس ابد است.
ب- هرگاه محل اقامت، محل کسب و یا شغل متهم معین نباشد و اقدامات بازپرس برای شناسایی نشانی وی به نتیجه نرسد.
پ- در مورد جرایم تعزیری درجه پنج و بالاتر در صورتی که از اوضاع و احوال و قرائن موجود، بیم تبانی یا فرار یا مخفی شدن متهم برود.
ت – در مورد اشخاصی که به جرائم سازمان یافته و جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی متهم باشند
شرایط شکلی دستور جلب متهم بدون صدور احضاریه
دادگاه در صورتی که بخواهد بدون احضاریه اقدام به جلب متهم نماید، باید شرایط قانونی را رعایت نماید. بر این اساس ماده ۱۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری اعلام می‌کند:
«جلب متهم به موجب برگه جلب به عمل می آید. مضمون برگه جلب که حاوی مشخصات متهم و علت جلب است باید توسط بازپرس امضا و به متهم ابلاغ شود.»