شرایط اسقاط مهریه
امروز کارشناس حقوقی موسسه آسایش گستران به این سوال پاسخ خواهد داد: در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمیگیرد. در مقالات پیشین به این نکته اشاره کردیم که، مهریه حق قانونی زن بوده و مرد در هیچ حالتی نمیتواند آن را از زوجه اسقاط کند و این اصل از اهمیت بسیاری نزد مراجع قانونی برخوردار است. طلب کردن مهریه ازجانب زوجه بدون هیچ محدودیتی، در هر زمان و شرایطی که بخواهد رخ میدهد و حتما نباید به هنگام طلاق، درخواست مهریه کرد. پس اصل بر آن است که زوج نمیتواند از پرداخت مهریه استنکاف بورزد اما علی رغم این همه تاکید، قانونگذار خود به صراحت در شرایطی مرد را از پرداخت مهریه زن معاف میکند که در این مقاله”شرایط اسقاط مهریه” سعی داریم این استثنائات را مورد برسی قرار دهیم.
✔ بیشتر بخوانید : ۸ قانون جدید مهریه با وکیل دادگستری
شرایط قانونی عدم تعلق مهریه به زوجه
• طبق ماده 1089 قانون مدنی، در صورتی که عقد نکاح واقع شده چه به صورت دائم و چه به صورت موقت باطل باشد و رابطه زناشویی بین زوجین واقع نشده باشد، در این حالت زوجه حق مهریه نداشته و چنانجه مهریه ای دریافت کرده باشد زوج میتواند استرداد آن را طلب نماید. اما چنانچه زن نسبت به بطلان نکاح اطلاعی نداشته باشد و رابطه زناشویی با همسر خود برقرار نموده باشد در این حالت میتواند طلب مهرالمثل را از زوج نماید.
• در صورتی که ضمن عقد نکاح، مهریه ای معین نشده باشد و زوجین در این خصوص با یکدیگر توافق نکرده باشند که زوجه مستحق دریافت چه مقدار مهریه باشد، در این حالت اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد زوجه مستحق دریافت مهرالمثل خواهد شد اما اگر نزدیکی مابین زوجین رخ نداده باشد مهریه به زوجه تعلق نخواهد گرفت.
دریافت مشاوره: 88403987- 021
• آن طور که در ماده 1089 قانون مدنی آمده:((هرگاه شوهر قبل از نزدیکی اقدام به طلاق زوجه نماید، زوجه مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهریه را قبلا به زوجه داده باشد، حق دارد مازاد نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.)) پس اگر زوجه باکره باشد مستحق دریافت نصف مهریه میباشد.
•با استناد به ماده 1011 قانون مدنی میفهمیم در صورتی که عقد نکاح به علتی، از قبیل وجود عیبی که فسخ نکاح را به دنبال دارد برای هر یک از طرفین به وجود آید، فسخ شود و بین زوجین رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، در این حالت هم زوجه مستحق دریافت مهریه نبوده جز مواردی که علت فسخ نکاح وجود عیوبی در مورد مرد باشد به گونه ای که محرز گردد که عدم برقراری رابطه جنسی به علت ناتوانی مرد در برقراری رابطه جنسی بوده است که در این حالت مرد ملزم بوده نصف مهریه تعیین شده و توافق شده میان زوجین را بپردازد.
•چنانچه یکی از زوجین قبل از توافق راجع به پرداخت مهریه فوت کند، در این حالت اگر رابطه زناشویی میان آن ها صورت نداده باشد دیگر مهریهای به زوجه تعلق نمیگیرد.
✔ بیشتر بخوانید : قانون مالیات بر مهریه 1401
در چه مواردی عقد نکاح باطل است
1. ازدواج بر اساس اکراه و اجبار
2. نکاح موقت بدون تعیین مهریه
3. تعلیق در عقد نکاح
4. عقد دائم زن مسلمان با مرد غیر مسلمان، عقد دائم مرد مسلمان با زن غیر مسلمان
5. ازدواج با زوج سابق خود که شش مورد آن به طلاق منجر شدِ و هر شش مورد آن به صورت عمدی اتفاق افتادِ است
6. ازدواج مجدد با زوج سابق خود که سه بار متوالی ازدواج کرده است و دوباره از آن طلاق بگیرد و اگر بخواهد برای بار چهارم با آن زوج ازدواج کند عقد نکاح آنها باطل میشود
7. ازدواج زنی با مردی که با مادر یا دختر او رابطه و زنا داشته است
8. نکاح با محارم، چه رضایی باشند چه نسبی و چه سببی
9. نکاح با خواهر زن
10. نکاح در احرام
11. ازدواج با زنی که درحال طلاق می باشد و یا زنی که شوهر دارد و یا شوهر زن درحال فوت است
12. نکاح مرد بدون اجازه زن با خواهرزاده و برادرزاده زن
13. نکاح با زوجه سابق که بخاطر تهمت به زنا به زن شوهردار از او جدا شدِ است
14. ازدواج با زنی که با شوهر سابق خود زنا داشته است
15. شرط عدم ازدواج مجدد زوج
نکته
جالب است بدانید عدم تعلق گرفتن مهریه به زوجه صرفا نباید از طریق شرایط ذکر شده باشد بلکه زوجه میتواند از طریق ابرا، بذل، هبه و صلح نسبت به بخشیدن مهریه خود اقدام کند. معمولا این اتفاق در مقابل دریافت امتیازاتی از جانب زوجه مانند وکالت در طلاق یا دریافت حضانت فرزند و … اتفاق میافتد. این شرط در عقد موقت هم امکان پذیر است ولی این بخشش باید حتما در یکی از دفاتر ثبت اسناد رسمی انجام شود و بخشیدن مهریه در خانه و به صورت دستی قابل قبول نیست.
در چه شرایطی ممکن است در عقد نکاح موقت مهریه به زوجه تعلق نگیرد
در این باره باید بیان کنیم که مقررات کلی در خصوص مهریه و اسقاط آن در عقد نکاح دائم و موقت یکسان بودِ، جز مواردی که ناشی از شرع و ذات عقد بودِ که به آن به صراحت در قانون اشاره شدِ است. درواقع موانع دریافت مهریه در رابطه با نکاح موقت، همان مواردی است که در رابطه با عقد نکاح دائم بیان داشتیم.
• طبق ماده 1096 قانون مدنی:((در نکاح منقطع موت زن در اثنا مدت موجب سقوط مهر نمیشود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.))
مواردی که سبب تفاوت احکام مهریه در عقد موقت و دائم میشود؟
• ازدواج دائم اگر مهریه به هر دلیلی باطل باشد، موجب بطلان عقد نکاح نیست؛ اما در عقد موقت، اگر مهریه به هر دلیلی باطل باشد، موجب بطلان عقد نکاح است.
• در نکاح دائم، اگر مهریه درج نشده باشد، نکاح صحیح بوده و مهرالمثل جایگزین آن خواهد شد؛ اما در نکاح موقت، عدم درج دقیق مهریه سبب بطلان آن است.
•نکاح دائم، اگر مهریه مجهول باشد، نکاح واقع شدِ بین زوجین صحیح بودِ است؛ اما اگر در عقد موقت، مهریه مجهول باشد، عقد باطل خواهد بود.
•اگر شرط عدم مهریه در نکاح دائم ثبت شود، نکاح صحیح است؛ اما وجود این شرط در عقد نکاح موقت، سبب بطلان عقد خواهد بود.
• در عقد دائم، نظر مشهور بر آن است که نکاح اشخاص سفیه بدون اذن ولی، صحیح خواهد بود؛ اما در عقد موقت غیر نافذ است.
نکته
در خصوص ارث نیز در نکاح موقت اصولا زن و شوهر از یکدیگر ارث نمیبرند و حتی اگر در عقد نکاح شرط توارث شده باشد این شرط بی اعتبار بوده و اثری بر ارث ندارد زیرا قواعد ارث جزو قواعد مسلم شرعی است و صرفا به آنچه ار آن قواعد برداشت میگردد اکتفا میشود اما لازم به ذکر است که ابطال این شرط سبب بطلان عقد موقت نبوده و عقد صحیح میباشد.
✔ بیشتر بخوانید : شماره تلفن وکیل پایه یک مهریه 09124970000
برخی از سوال های متداول
چنانچه در عقد نکاح موقت قبل از برقراری رابطه زناشویی زوجه فوت کند، حق مالی او (مهریه) اسقاط میگردد؟
برخلاف عقد نکاح دائم، که فوت زوجه قبل از برقراری نزدیکی بین زوجین، موجب اسقاط حق مالی زوجه میگردد، در نکاح موقت این وضعیت، موجب از بین رفتن حق مالی زوجه نشدِ و این حق توسط وراث زوجه از زوج قابل دریافت میباشد.
چنانچه در دوران عقد، زوجین از یکدیگر جدا شوند، مهریهای به زوجه تعلق میگیرد؟ یا زوج الزامی به پرداخت آن نداشته است؟
چنانچه در دوران عقد، به عللی زوجین بخواهند به رابطه ی زوجیت خود خاتمه بدهند
و در صورت مذکور با یکدیگر رابطه زناشویی برقرار نکرده باشند و زوجه باکره باشد، مستحق دریافت نصف مهریه بوده است و زوج نمیتواند از پرداخت آن استنکاف بورزد.
در صورتی که زن از شوهر خود تمکین نکند مهریه اسقاط میشود؟
خیر، حق مهریه زوجه ارتباطی با عدم تمکین او ندارد، ولی درصورتی که عدم تمکین زوجه اثبات شود، استحقاق دریافت نفقه را نخواهد داشت.
در عقد موقت انتخاب هر چیزی مثلا یک شاخه گل به عنوان مهریه صحیح است؟
خیر، طبق ماده 1087 قانون مدنی هر چیزی را که مالیت داشته باشد و قابل تملک باشد میتوان، مهر قرارداد.
آیا احکام مهریه و اسقاط آن در عقد موقت با عقد دائم متفاوت است؟
به موجب قانون، احکام مهریه در هر دو عقد یکسان است اما ممکن است در برخی موارد باهم تفاوت هایی داشته باشند از جماه اینکه در عقد موقت تعیین مهریه شرط صحت عقد است اما در عقد دائم میتوان پس از عقد در خصوص مهریه توافق کرد.