مطالبه وجه التزام در قراردادها
اگر تا کنون یکی از طرفین قراردادی بوده باشید، حتما اصطلاح “وجه التزام” را شنیدید و با آن آشنایی دارید. وجه التزام در واقع یکی از مهم‌ترین شروط ضمن عقد است که متعاقدین (طرفین عقد) باید به آن توجه کافی را داشته باشند. طرفین این شرط را برای جلوگیری از بروز جرایم و جبران خسارت‌های مربوط به قرارداد درعقد مینگارند. همانطور که از عنوان این مقاله مشخص است، هدف ما در مطلب “مطالبه وجه التزام قراردادها” بیان چگونگی مطالبه خسارت از فردی که مرتکب قصور در انجام تعهد خود شده می‌باشد.
در ادامه مطلب با توضیحات یکی از باتجربه‌ترین وکلای موسسه حقوقی آسایش‌گستران در توضیح مطلب “مطالبه وجه التزام” همراه باشید.
دریافت مشاوره از وکیل پایه یک دادگستری »»» 88403987- 021
وجه التزام چیست؟
برای اینکه بتوانیم وارد مبحث مطالبه وجه التزام شویم، در ابتدا باید با تعریف این اصطلاح آشنایی پیدا کنیم.
وجه التزام در لغت به معنی پایبندی و متعهد شدن به انجام کاری است؛ اما به جهت توضیح معنای اصطلاحی آن باید بگوییم: مبلغی است که طرفین یک قرارداد با توافق یکدیگر به عنوان خسارت ناشی از نقض احتمالی تعهدات دو طرف در قرارداد تعیین می‌کنند. در علم حقوق اصطلاح دیگری تحت عنوان خسارت قراردادی وجود دارد که هم‌معنا با وجه التزام است. در واقع زمانی که شما از بابت معامله‌ای متضرر شوید، می‌توانید خسارت ضرر واردشده را مطالبه کنید. گاهی اوقات این خسارت در ابتدای معامله در قرارداد ذکر می‌شود که به آن خسارت قراردادی یا وجه التزام می‌گویند. گاهی اوقات نیز، امکان مطالبه خسارت در قرارداد پیش‌بینی نمی‌شود، که به آن خسارت قانونی می‌گویند. خسارت قانونی خسارتی است که قاضی دادگاه براساس قوانین مدون کشور، حکم به پرداخت آن به زیان‌دیده می‌دهد.
همچنین همانطور که احتمالا خیلی از شما عزیزان در جریانید، مبلغ وجه التزام را معمولا به صورت روزانه تعیین می‌کنند. به این معنا که طرفین بر سر مبلغ مشخصی توافق می‌نمایند، برای اینکه هر کس تا مدتی که از انجام تعهدش سر باز می‌زند، روزانه وجهی را -دقیقا همان مقدار که تعیین کرده‌اند؛ نه بیشتر و نه کمتر- به زیان‌دیده بپردازد.
✔ بیشتر بخوانید : اصول تنظیم قراردادهای پیمانکاری
وجه التزام در قانون
اگر بخواهیم در مورد مبنای قانونی وجه التزام صحبت کنیم، به مواد 226 تا 230 قانون مدنی می‌رسیم. قانون‌گذار مواد مذکور را ذیل مبحث خسارات حاصله از عدم اجرای تعهد نگاشته است.
ماده 230 این قانون بیان می‌دارد: «اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف، متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی‌تواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه ملزم شده است محکوم کند.»
از بررسی موادی که ذکر شد متوجه نکاتی می‌شویم که در ادامه به آن می‌پردازیم.
انواع وجه التزام
همراهان عزیز موسسه حقوقی آسایش‌گستران دقت داشته باشید که وجه التزام به دو نوع تقسیم می‌شود:
1- وجه التزام بابت عدم اجرای تعهد:
در این حالت وجه التزام به جای تعهد می‌نشیند و مانند خسارت عدم انجام تعهد، متعهدله (کسی که به نغع او تعهد شده) نمی‌تواند هم اجرای تعهد را بخواهد و هم وجه التزام را؛ بلکه باید یکی از آنها را انتخاب کند. (بالاخره یا خدا یا خرما!) البته این نکته را هم مدنظر داشته باشید که متعهد به هیچ عنوان نمی‌تواند از اجرای تعهد امتناع و متعهدله را مجبور به قبول وجه التزام نماید.
2- وجه التزام بابت تاخیر در انجام تعهد:
در این قسم متعهد در صورت به تاخیر انداختن انجام تعهد خویش، ملزم به پرداخت وجه التزام می‌شود. مثلا اگر در ضمن عقد اجاره‌ای بیاورند: در صورت تاخیر مستاجر در تخلیه عین مستاجره (ملک) از تاریخ انقضای عقد، وی باید برابر هر روز دیرکرد مبلغ 500 هزار تومان خسارت بدهد؛ شحض متعهد باید همان مبلغ را به متعهدله بپردازد.
نکنه مهمی که در مورد وجه التزام در تاخیر انجام تعهد وجود دارد این است که؛ وجه التزام تاخیر در انجام تعهد همراه با اصل تعهد قابل مطالبه است.
همچنین مزیت وجه التزام قراردادی از این قرار است که صرف تخلف برای مطالبه‌ی خسارت کافی است و نیازی به اثبات ورود خسارت از جانب زیان‌دیده نمی باشد.
✔ بیشتر بخوانید : قرارداد الکترونیک وکالت
وجه التزام درچه قراردادهایی شرط می‌شود؟
همانطور که قبلا ذکر کردیم، بنا بر ماده 230 قانون مدنی عقودی می‌توانند دارای شرط ضمن عقد “مطالبه وجه التزام” باشند که تعهدی از جانب دو طرف در آنها مطرح باشد.
در این مورد از نظر برخی حقوقدانان واژه ی عقد و معامله یک معنا دارند. اما برخی دیگر معتقدند که عقد و معامله با یکدیگر تفاوت دارد و یکسان نیست. دسته دوم معامله را رابطه‌ی حقوقی‌ای در نظر می‌گیرند که حتما و لزوما به امور مالی مربوط باشد. در صورتی که به نظر ما و اکثریت غالب جامعه حقوقدانان، وجه التزام تنها مختص عقود تملیکی و یا نوع خاصی از قراردادها نیست.
باید در نظر داشته باشید؛ به طور کلی در مورد هر تعهدی که ضمن عقود یا قراردادها بر عهده‌ی افراد قرار می‌گیرد می‌توان وجه التزام تعیین کرد. در واقع حتما لازم نیست متعهد تعهد به پرداخت یا ارائه مالی کرده باشد.
مطالبه وجه التزام یا خسارت قراردادی چگونه انجام می‌شود؟
در صورتی که طرفین قرارداد را به درستی تنظیم نموده و در آن وجه التزام پیش‌بینی کرده باشند، زیان‌دیده می‌تواند وجه التزام را با ارائه دادخواست در دادگاه حقوقی مطالبه نماید. زیان‌دیده هم می‌تواند مطالبه خسارت قراردادی را همراه با خواسته دیگری در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح کند، و هم می‌تواند آن را به تنهایی از مرجع صالح مطالبه نماید.
با توجه به مواردی که گفتیم؛ چون دعوای مطالبه وجه التزام جزو دعاوی مالی است، هزینه دادرسی آن باید بر مبنای دعاوی مالی پرداخت گردد. همچنین اینکه کدام دادگاه صالح به رسیدگی است، به قرارداد بین متعاقدین بستگی دارد.
دقت کنید که رای صادره از دادگاه صالح بدوی، قابل تجدیدنظرخواهی می‌باشد.
شرایط مطالبه وجه التزام چیست؟
طبق ماده 226 قانون مدنی وجه التزام زمانی قابل مطالبه است که 4 شرط در قرارداد وجود داشته باشد.
- اولین و مهم‌ترین شرط این است که طرفین قرارداد را به نحو صحیحی بین خودشان منعقد کرده باشند.
- دومین مورد این است که متعاقدین برای انجام تعهد مدتی مشخص کرده باشند، متعهد ناقض تعهد شود و مهلت منقضی شده باشد.
- متعهدله انجام تعهد را درخواست کرده باشد.
- عدم انجام تعهد بر اثر قصور مرتکب باشد؛ و نه به واسطه‌ی وجود عامل خارجی.
بنابرین در مورد تعهد به وسیله، وجه التزام زمانی قابل مطالبه‌ست که ثابت شود متعهد در زمینه اجرای تعهد خودش مرتکب قصور شده است. در تعهد به نتیجه اگر قوه قاهره (سیل، زلرله و بلایای طبیعی و…) مانع اجرای تعهد شود، وجه التزام قابل مطالبه نیست. چرا که متعهد در این شرایط نقشی در عدم انجام تعهد نداشته و اوضاع از کنترل او خارج بوده است.
تفاوت وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه
ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی درباره‌ی خسارت تاخیر تادیه بیان داشته است:
«در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه داین و تمکن مدیون، مدیون امتناع از پرداخت نموده، در صورت تغییر فاحش شاخص قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب تغییر شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد مگر این که طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند.»
در کل می‌شود تفاوت‌های میان وجه التزام و خسارت تاخیر تادیه را اینگونه بیان کرد:
1- خسارت تاخیر تادیه فقط برای تعهدات مالی نقدی است. (وجه رایج) در حالیکه وجه التزام را می‌توان در هر نوع تعهدی پیش‌بینی کرد.
2- میزان خسارت تاخیر تادیه توسط دادگاه و با توجه به شاخص سالانه تورم تعیین می شود. اما مبلغ وجه التزام را توافق طرفین معین می‌کند.
3- یکی از شروط خسارت تاخیر تادیه تغییر فاحش شاخص تورم است. ولی در تعیین وجه التزام این مورد شرط نیست.
حضور وکیل در جریان قراردادها چه ضرورتی دارد؟
همانطور که می‌دانید قراردادها و اصولا معاملاتی که با مال و دارایی افراد سر و کار دارند، اعمال حقوقی بسیار حساسی هستند. در اینچنین معاملاتی یک اشتباه کوچک برای از دست رفتن کل یا بخشی عظیمی از سرمایه کافی است.
به همین دلیل توصیه اکید ما بهره‌گیری از راهنمایی‌ها و تجربیات وکلای درجه یک و حرفه‌ای موسسه حقوقی آسایش‌گستران است.
شما با دربافت مشاوره از یک وکیل کاردرست و زبده می‌توانید در وقت، هزینه و انرژی مصرفی خود صرفه‌جویی کنید.
ما برای تضمین صحت ارکان قراردادها و مطالبه خسارات شما آماده‌ایم.
🔖 مطالب پیشنهادی مرتبط
✔ وکیل پایه یک برای تنظیم قرارداد مشارکت در ساخت
✔ وکیل پایه یک برای الزام به ایفای تعهدات قراردادی
*****
آسایش گستران معتبرین و بهترین موسسه حقوقی
همیشه حامی حقوق شما عزیزان است.
*****