وکیل پایه یک کیفری در بیان انواع مجازات‌ها
ارتکاب به جرم در کل دنیا موضوعی است که با تحمل مجازات همراه است. نوع مجازات ارتباط زیادی به نظام حقوقی هر کشور و شرایط آن جامعه دارد. در ایران مجازات‌ها طبق قانون به چهار قسم تقسیم می‌شوند. این موارد علاوه بر اینکه جنبه تبیهی برای مجرم دارند، به نوعی سعی می‌کنند موجب، عدم تکرار جرم توسط مرتکب شوند. ضمن اینکه با توجه به تفاوت در جرایم مختلف، مجازات‌ها نیز باید بنا به آن تعیین شوند. قانون حد و حدود این مجازات ها را تعیین کرده است. در عین حال به قاضی و محاکم اختیار داده است تا بنا به شرایط مجرم و شرایط ارتکاب جرم، نوع یا میزان مجازات قابل تعدیل یا تغییر باشد. در این مقاله با اشاره به نکات وکیل پایه یک کیفری در بیان انواع مجازات‌ها قصد داریم این موضوع را بررسی نماییم.
مجازات چیست؟
به گفته وکیل کیفری در تمامی جرایم به جهت آسیب به شخص یا جامعه باید عامل تنبیهی یا بازدارنده‌ای وجود داشته باشد. در غیر این صورت، آمار جرایم در جامعه به طور فزاینده ای زیاد می‌شود. قانون مجازات اسلامی، به تعریف جرم و سپس مجازات پرداخته است.
ماده ۲ قانون مجازات:
«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود.»
در صورت وقوع جرم، مجازات متناسب با آن طبق شرایط قانونی در دادگاه، توسط قاضی تعیین می‌شود.
انواع مجازات در قانون
طبق قانون مجازات اسلامی، که به بیان انواع مجازات و توضیح آن‌ها پرداخته است، مجازات به سه نوع تقسیم
می‌شوند.
- مجازات اصلی
- مجازات تکمیلی
- مجازات تبعی
مجازات اصلی
مهم‌ترین نوع مجازات که توسط قانون برای هر جرم تعیین شده است، مجازات اصلی است. برای مثال مجازات اصلی در قتل عمد قصاص است که به طور صریح در قانون ذکر شده است.
این قسم از مجازات‌ها دارای انواعی هستند که باتوجه به نوع جرم تعیین می‌شوند. این اقسام عبارت‌اند از:
حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده.
در ادامه به توضیح مختصر هر یک از انواع مجازات‌های اصلی می‌پردازیم:
حدود
حدود (حد) نوعی از مجازات است که به طور مشخص نوع، میزان و کیفیت آن در قانون مشخص شده است. ویژگی این نوع از مجازات ها این است که قابل تغییر یا تبدیل توسط قاضی نیست. به عبارت دیگر محکمه نمی‌تواند در این گونه مجازات‌ها تخفیفی قائل شود. از جمله این مجازات‌ها می‌توان به حد زنا، سرقت، محاربه و…، اشاره کرد.
قصاص
نوع دیگری از مجازات که در قانون تعیین شده است، قصاص است که در برخی جرایم مانند آسیب جانی یا قتل مشخص می‌شود. در این نوع جرایم باید متناسب با عمل او باشد نه کمتر و نه بیشتر. مانند مجازات قصاص نفس (اعدام)، قصاص عضو.
دیه
قسم دیگری از مجازات، دیه است که به معنای مالی است که در قانون برای برخی جنایات در نظر گرفته شده است.
تعزیرات
تعزیرات بر خلاف حدود است. به این معنا که نوع و مقدار آن به عهده محکمه است و در قانون مشخص نشده است. قاضی برای تعیین مجازات در این نوع جرایم بنا به اوضاع و احوال تصمیم‌گیری می‌کند. از جمله مجازات‌های تعزیری می‌توان به حبس یو شلاق تعزیری اشاره کرد.
مجازات‌های بازدارنده
این گونه مجازات‌ها از جمله مجازات‌هایی هستند که انواع بسیاری دارند و هدف آن جلوگیری از تکرار جرم است. برای مثال حبس، تبعید، محرومیت از حقوق اجتماعی، لغو مجوز‌ها و…، از جمله مجازات‌های بازدارنده محسوب می‌شوند.
مجازات تکمیلی
قسم دوم از انواع مجازات‌ها که در کنار مجازات اصلی تعریف می‌شوند، مجازات تکمیلی است. این دسته از مجازات ها با نظر قاضی در مواردی که قانون اجازه داده باشد، تعیین می‌شوند.
قانون مجازات اسلامی در ماده ۲۳ شرایط و انواع مجازات‌های تکمیلی را بیان کرده است:
دادگاه می تواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم کرده است با رعایت شرایط مقرر در این قانون، متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازات های تکمیلی زیر محکوم نماید:
الف- اقامت اجباری در محل معین
ب- منع از اقامت در محل یا محل‌های معین
پ- منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین
ت- انفصال از خدمات دولتی و عمومی
ث- منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری
ج- منع از داشتن دسته چک یا اصدار اسناد تجارتی
چ- منع از حمل سلاح
ح- منع از خروج اتباع ایران از کشور
خ- اخراج بیگانگان از کشور
د- الزام به خدمات عمومی
ذ- منع از عضویت در احزاب، گروه‌ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی
ر- توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم
ز- الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین
ژ- الزام به تحصیل
س- انتشار حکم محکومیت قطعی
مجازات تبعی
مجازات‌های تبعی همان طور که از نام ان‌ها بر می‌آید دسته از مجازات‌ها هستند که مجازات مستقلی به شمار نمی‌روند بلکه تبعات جرم و محرومیت‌هایی هستند که به موجب مجازات اصلی برای فرد به وجود می‌آیند. این مورد همان سوء پیشینه‌ای است که برای مجرم به وجود می‌آید.
برای مثال اگر مجازات حبس ابد به مجازات کمر تخفیف پیدا کند، مجازات تبعی آن یعنی برخی از محرومیت‌های اجتماعی بر مبنای ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی در مورد او تا مدت مشخص شده در قانون وجود دارد.