وکیل پایه یک دادگستری و بیان حق انتخاب وکیل
مراجع حل اختلاف یا رسیدگی به امور قضایی، همواره مورد توجه بوده است. چرا که در بسیاری از موارد گرچه طرح دعوا توسط ما صورت نگیرد، ممکن است که طرف دعوا قرار بگیریم. از این رو آگاهی از حق و حقوق خود در مراجع قضایی اهمیت زیادی دارد. چرا که قانون به دنبال اجرای عدالت است. به علاوه اینکه شرط اولیه ایجاد فضایی برابر برای طرفین دعوا است. این عدالت در تمامی مراحل رسیدگی به دعوا باید رعایت شود. در این بین شناخت و آشنایی کافی با قوانین و مقرراتی که بتواند حقوق طرفین را تامین کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. اطلاع دقیق از این موارد کارشناسان و متخصصان این حوزه را می‌طلبد که نظر به اهمیت آن قصد داریم این مطلب را با عنوان وکیل پایه یک دادگستری و بیان حق انتخاب وکیل در مراجع بررسی کنیم.
وکیل کیست؟
سپردن امور تخصصی به افراد کارشناس در هر حوزه علاوه بر اینکه موجب صرفه‌جویی در زمان و انرژی شما می‌شود بلکه احتمال هر گونه اشتباه را کاهش می‌دهد. این امر در برخی امور نمود بیشتری دارد. برای مثال امور حقوقی به جهت حساسیت و وجود قوانین و مقررات مختلف و پراکنده از جمله مواردی هستند که لازم است به کارشناسان امور حقوقی با همان وکلا واگذار شوند.
با این اوصاف می‌توان گفت، وکیل شخصی است که به موجب قرارداد، مسئول انجام کاری برای شخص حقیقی یا حقوقی دیگر (موکل) می‌شود.
انواع وکیل طبق قانون
انتخاب وکیل توسط موکل برای پیگیری امور قضایی رایج ترین مدل انتخاب وکلا به شمار می‌رود. اما این مورد تنها راه انتخاب وکیل نیست. در واقع انواع وکلا را می‌توان این گونه برشمرد:
- وکیل انتخابی
- وکیل تسخیری
- وکیل معاضدتی
- وکیل اتفاقی
-
حق انتخاب وکیل
انتخاب وکیل در مراجع قضایی
وکیل داشتن در مراجع قضایی یا حتی به منظور پیگیری امور اداری، حق هر شخصی محسوب می‌شود. در این زمینه برخی افراد، اقدام به گرفتن بیش از یک وکیل می‌نمایند، در مقابل برخی دیگر از گرفتن وکیل امتناع می‌نمایند. این امتناع می‌تواند ناشی از مسائل مالی یا هر دلیل دیگر باشد.
وکیل معاضدتی
برای مثال وکیل معاضدتی، همان وکیل دادگستری است که موکل به علت وجود مشکلات مالی امکان اخذ آن را ندارد. به همین منظور از دادگاه تقاضای وکیل می‌نماید و دادگاه با توجه به شرایط وی و بررسی‌های انجام شده وکیل معاضدتی برای او منصوب می‌کند.
وکیل تسخیری
در مواردی نیز وجود وکیل در دادگاه ضروری است ولی موکل از داشتن وکیل امتناع می‌نماید. این مورد در پرونده‌های کیفری بسیار حائز اهمیت است. در این وضعیت با تشخیص دادگاه، یک وکیل دادگستری به صورت رایگان برای موکل اخذ می‌شود تا در جریان رسیدگی به پرونده، رسیدگی به امور قضایی او را پیگیری نماید. این نوع وکیل اصطلاحا وکیل تسخیری نامیده می‌شود.
ماده 186 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در تبصره 1 وکیل تسخیری را این گونه معرفی کرده است:
«در جرایمی که مجازات آنها بر حسب قانون قصاص نفس، اعدام، رجم و حبس ابد می‌باشد، چنانچه متهم شخصاً وکیل معرفی ننماید تعیین وکیل تسخیری برای او الزامی است؛ مگر در جرایم منافی عفت که متهم از حضور یا معرفی وکیل امتناع ورزد.»
حق انتخاب وکیل در دادگاه
همان طور که بیان شد، داشتن وکیل برای همه افراد حق محسوب می‌شود. این حق در شرایط مختلف قابل اعمال است. در این بین می‌توان برای امور مختلف در مراجع بیش از یک وکیل داشت. قانون حداکثر میزان وکلا در مراجع را بر اساس نوع پرونده (حقوقی و کیفری) مشخص نموده است:
داشتن وکیل در امور حقوقی بر اساس ماده ۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی، ۲ وکیل است.
این تعداد در مراجع کیفری دو بر اساس ماده ٣٤٦ قانون آیین دادرسی کیفری نیز همان ۲ وکیل اعلام شده است.
ولی در مراجع کیفری یک به جهت حساسیت موضوع بر اساس ماده ٣٨٥ قانون آیین دادرسی کیفری، امکان داشتن ۳ وکیل وجود دارد.
حق انتخاب وکیل بر اساس قانون
بسیاری از حقوق افراد طبق قانون به صورت مشخص بیان شده است. این حقوق به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بیان شده‌اند. با توجه به این که انتخاب وکیل نیز حقی است که جهت رعایت عدالت و انصاف به اشخاص در مراجع قضایی داده شده است، از این رو قانون اساسی حق انتخاب وکیل را مورد توجه قرار داده است:
اصل ۳۵ قانون اساسی مقرر می دارد:
«در همه‌ی دادگاه‌ها، طرفین دعوا حق دارند برای خود، “وکیل” انتخاب کنند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود.»
همچنین در ماده 185 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 1378 ذکر شده است:
«در تمامی امور جزایی طرفین دعوا می‌توانند وکیل یا وکلای مدافع خود را انتخاب و معرفی نمایند. وقت دادرسی به متهم، شاکی، مدعی خصوصی و وکلای مدافع آنان ابلاغ خواهد شد. در صورت تعدد وکیل حضور یکی از وکلای هر یک از طرفین برای تشکیل دادگاه و رسیدگی کافی است.>
ضرورت انتخاب وکیل توسط طرفین دعوا
داشتن وکیل همان طور که بیان شد، فواید زیادی دارد که علاوه بر تامین حقوق طرفین، می‌تواند از اتلاف هزینه و وقت جلوگیری نماید. در واقع امور حقوقی از جمله مواردی است نیازمند داشتن دانش و تجربه کافی است. از همین رو امکان رسیدگی به دعوا و دفاع از موکل به بهترین وجه آن فراهم می‌شود.